Trisomia chromosomu X, znana także pod nazwą zespołu potrójnego X jest anomalią genetyczną, która dotyczy kobiet. W komórkach pacjentek dotkniętych tym schorzeniem znajduje się dodatkowy chromosom X. Zaburzenie występuje z częstością 1 na 1000 urodzonych dziewczynek.

Umów wizytę teraz - do genetyka przyjmującego w naszym szpitalu

dr n. med. Magdalena Janeczko - spec. genetyk, pediatra

Wybierz specjalistę

lek.med. Ewelina Preizner-Rzucidło - genetyk

Wybierz specjalistę

 

Objawy

U części kobiet z trisomią chromosomu X nie występują charakterystyczne objawy choroby lub są one prawie niedostrzegalne. Zazwyczaj można jednak wyróżnić zestaw specyficznych cech wyglądu fizycznego. Dziewczynki są wyższe od rówieśniczek, może występować małogłowie, zmarszczka nakątna oka oraz zmniejszone napięcie mięśni. Czasami u pacjentek dochodzi do przedwczesnego wygaśnięcia czynności jajników, co prowadzi do bezpłodności, jednak najczęściej mogą zajść w ciążę. Ponadto sporadycznie występują zaburzenia w funkcjonowaniu układu moczowo-płciowego, często wynikające z nieprawidłowej budowy anatomicznej nerek.

W niektórych przypadkach pojawia się opóźnienie intelektualne, dotyczące zwłaszcza zaburzeń rozwoju mowy oraz zdolności motorycznych. Dziewczynki mogą wykazywać problemy w nauce, pojawiają się także zaburzenia behawioralne i trudności z nawiązywaniem relacji społecznych. Czasami występuje dysleksja, problemy z myśleniem matematycznym oraz przetwarzaniem informacji. U części pacjentek pojawiają się napady padaczki.

Dziedziczenie

Trisomia chromosomu X zazwyczaj nie jest dziedziczna. Zmiany w zestawie chromosomów następują w wyniku spontanicznego błędu podczas tworzenia się komórek rozrodczych. W trakcie podziału komórkowego dochodzi do tzw. nondysjunkcji, co skutkuje nieprawidłową liczbą chromosomów w komórce jajowej lub plemniku. Wada genetyczna może także wystąpić na etapie podziałów komórkowych zarodka, co prowadzi do mozaikowatości. W efekcie część komórek organizmu posiada dodatkowy chromosom (47, XXX), pozostałe natomiast mają ich prawidłową liczbę (46, XX).

Rozpoznanie

Trisomia chromosomu X może zostać zdiagnozowana podczas badań prenatalnych, takich jak biopsja kosmówki i amniocenteza. Można także wykonać badania krwi po narodzinach dziecka. Każda z wymienionych metod pozwala na analizę kariotypu, czyli zestawu chromosomów.

Postępowanie

Zespół potrójnego X nie jest uleczalny, lecz pozwala pacjentkom prowadzić normalny tryb życia. Leczenie dotyczy konkretnych zaburzeń. W przypadku dzieci istotne jest wczesne rozpoznanie wady genetycznej, dzięki czemu można jak najszybciej wychwycić objawy ewentualnego opóźnienia w rozwoju oraz wdrożyć rehabilitację. Jeśli u pacjentki pojawiają się problemy z nauką lub innego rodzaju zaburzenia społeczne, warto także skonsultować się z psychologiem.

Źródła:

• Parker P. M., Triple X Syndrome - A Bibliography and Dictionary for Physicians, Patients, and Genome Researchers, ICON Group International 2007.
• Otter M., Schrander-Stumpel C., Curfs L., Triple X syndrome: a review of the literature, European Journal of Human Genetics 2010, tom 18, s. 265–271.
• Netley CT, Summary overview of behavioural development in individuals with neonatally identified X and Y aneuploidy, Birth Defects Orig Artic Ser 1986, tom 22, s. 293–306.

Zespół Di George'a, znany także pod nazwą zespołu mikrodelecji 22q11.2 to zespół schorzeń o podłożu genetycznym. Jego przyczyną jest utrata fragmentu 11.2 ramienia długiego 22 chromosomu. Nieobecność genów, które zwykle znajdują się w tym miejscu, powoduje nieprawidłowy rozwój dziecka. Choroba cechuje się jednak zmienną ekspresją, objawy mogą więc być różnorodne u poszczególnych pacjentów.

Umów wizytę teraz - do genetyka przyjmującego w naszym szpitalu

dr n. med. Magdalena Janeczko - spec. genetyk, pediatra

Wybierz specjalistę

lek.med. Ewelina Preizner-Rzucidło - genetyk

Wybierz specjalistę

 

Przyczyny choroby

Zespół Di George’a występuje z częstością około 1 na 3000-5000 żywo urodzonych dzieci. Ryzyko pojawienia się choroby nie wzrasta ze względu na żadną z płci. W większości przypadków (72-90%) delecja następuje de novo, co oznacza, że jest wynikiem spontanicznej aberracji chromosomowej na etapie tworzenia gamet lub pierwszych podziałów komórkowych. U pozostałej części pacjentów delecja dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący, częściej w komórkach matczynych. Ryzyko wystąpienia choroby u następnego dziecka wynosi 50%.

Objawy

Zespół Di George’a charakteryzuje się różnorodnością możliwych nieprawidłowości, dlatego nie wszystkie opisane poniżej objawy wystąpią u każdego pacjenta. Do najczęstszych, pozwalających na postawienie wstępnej diagnozy należą wrodzone wady serca, tetralogia Fallota, przerwany łuk aorty, ubytek przegrody międzykomorowej, wspólny pień tętniczy, pierścień naczyniowy i ubytek przegrody międzyprzedsionkowej. U części pacjentów wady serca nie występują. Może także dojść do zwężenia aorty, zwężenia ujścia pnia płucnego oraz innych anomalii w budowie i funkcjonowaniu układu krwionośnego.

Pacjenci z zespołem Di George’a wyróżniają się cechami dysmorfii twarzy. Mają małe, nisko osadzone małżowiny uszne skierowane do tyłu, niewielkie usta i cienkie wargi, szeroko rozstawione oczy o „migdałowatym” kształcie. Występuje zmarszczka nakątna, twarz jest podłużna, a nos zwykle dłuższy i o zaokrąglonym kształcie. Czasami zauważa się niedorozwój skrzydełek nosa. Żuchwa jest niewielka i cofnięta ku tyłowi. Dysmorfia twarzy staje się szczególnie zauważalna, jeśli występują nieprawidłowości w budowie podniebienia, takie jak rozszczep wargi lub podniebienia czy rozszczepienie języka. Ze względu na obecność tych wad u noworodków następują zaburzenia ssania, połykania, oddychania, a w późniejszym okresie życia także mowy. Dzieci cierpią na zwiększoną zachorowalność, mają skłonności do stanów zapalnych gardła i uszu.

Częstym objawem choroby są również zaburzenia endokrynologiczne, wśród których można wyróżnić niedoczynność przytarczyc. W rezultacie następuje niedobór wapnia we krwi i wiążące się z nim drętwienia oraz skurcze mięśni. Może wystąpić niedoczynność tarczycy oraz niedobór lub brak hormonu wzrostu.

U pacjentów z zespołem mikrodelecji 22q11.2 mają miejsce zaburzenia immunologiczne oraz nieprawidłowości w pracy grasicy. Brak lub niedorozwój tego gruczołu powoduje spadek ilości limfocytów T, które biorą udział w obronie odpornościowej organizmu. W rezultacie dochodzi do częstych zakażeń. Pacjenci mają predyspozycje do chorób autoimmunologicznych, takich jak choroba Gravesa-Basedowa lub reumatoidalne zapalenie stawów.

Często pojawiają się także zaburzenia otolaryngologiczne oraz okulistyczne. Charakterystyczna jest „mowa nosowa”, ponieważ dźwięk zmienia się u dzieci z rozszczepem podniebienia. U części pacjentów występują guzki tęczówki, szczelina tęczówki lub naczyniówki, wady naczyń krwionośnych siatkówki a także zaćma i zez. Mogą mieć miejsce nieprawidłowości rogówki, czasem pojawia się małoocze lub anomalie w budowie oczodołu.

Najczęściej dochodzi do zaburzeń mowy, rozwój w tym zakresie jest opóźniony. Dzieci mogą się jąkać, co utrudnia kontakt z rówieśnikami i rozwijanie umiejętności społecznych. Jednocześnie sprawność intelektualna pacjentów nie musi być zaburzona, choć najczęściej pojawiają się trudności w uczeniu. Część dzieci wykazuje nadpobudliwość psychoruchową, a u dorosłych pacjentów mogą pojawić się problemy psychiczne, zaleca się więc opiekę psychologiczną oraz psychiatryczną.

Rzadziej występują wady ośrodkowego układu nerwowego (przepuklina oponowo-mózgowa, nieprawidłowości naczyń mózgowych, wodogłowie) oraz anomalie w budowie i funkcji układu moczowo-płciowego, takie jak niedorozwój nerek, torbielowatość, spodziectwo i wnętrostwo u chłopców. Mogą mieć miejsce wady układu pokarmowego oraz kostno-stawowego, nie są jednak częste.

Rozpoznanie

Diagnozowanie zespołu Di George’a polega na przeprowadzeniu badań cytogenetycznych. Stosuje się metodę fluorescencyjnej hybrydyzacji in situ (FISH) z użyciem sondy, którą stanowi odcinek DNA komplementarny do fragmentu ulegającego delecji. Istnieje także alternatywna metoda, czyli badanie hr-CGH (wysokorozdzielcza porównawcza hybrydyzacja genomów), podczas którego dokonuje się ilościowej analizy materiału genetycznego w konkretnych sekwencjach.

W przypadku ciąży o wysokim ryzyku sugerowane jest wykonanie badań prenatalnych jeszcze przed urodzeniem dziecka. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza, gdy u jednego z rodziców stwierdzono zespół Di George’a. Badania są zalecane również w przypadku zauważenia przez lekarza nieprawidłowości w obrazie USG. Najczęściej polegają na pobraniu płynu owodniowego i są wykonywane między 15. a 18. tygodniem ciąży.

Postępowanie

Leczenie pacjentów z zespołem Di George’a opiera się na współpracy specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Konieczna będzie konsultacja kardiologiczna, w celu stwierdzenia lub wykluczenia wad serca. Początkowo mogą one występować bezobjawowo, dlatego ważne jest, aby nie zwlekać z wizytą u lekarza kardiologa. W przypadku nieprawidłowości może zajść konieczność interwencji kardiochirurgicznej, której szybkie zastosowanie da dziecku szansę na długie życie. Ponadto zaleca się wykonanie badań EKG, echokardiografii oraz rentgena klatki piersiowej. Sugerowana jest także stała opieka stomatologa i dbanie o higienę jamy ustnej oraz stan uzębienia pacjenta, ze względu na profilaktykę infekcyjnego zapalenia wsierdzia, które mogą powodować bakterie jamy ustnej.

Konieczna będzie również konsultacja endokrynologiczna. Jeśli występuje niedobór hormonów gruczołów przytarczycznych może zostać zasugerowana dieta bogata w wapń i ewentualna suplementacja. W przypadku znacznego niedoboru hormonu wzrostu można stosować zastrzyki, jeśli lekarz podejmie taką decyzję. Należy także zbadać pracę tarczycy. Równie istotna jest konsultacja w dziedzinie immunologii. Specjalista zleci wykonanie szczegółowych badań krwi i na ich podstawie określi sposób dalszego postępowania.

Inne zalecane konsultacje zależą od konkretnych problemów zdrowotnych i ewentualnych powikłań. Zaleca się spotkanie z lekarzami chirurgii dziecięcej, laryngologii, gastroenterologii, neurologii oraz ze specjalistami z dziedziny logopedii, psychologii i psychiatrii.

Źródła:

• Paśnik J., Cywińska-Bernas A., Piotrowicz M., Zespół mikrodelecji 22q11.2 – zagadnienia immunologiczne, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2007; 61: 361-368.
• Cassidy S. B., Allanson J. E., Management of Genetic Syndromes, 3rd ed., Wiley-Blackwell, New Jersey 2010.
• Bassett A. S., McDonald-McGinn D. M. i in., Practical Guidelines for Managing Patients with 22q11.2 Deletion Syndrome, The Journal of Pediatrics 2011, 159(2).

Zespół Klinefeltera jest chorobą o podłożu genetycznym, która dotyka mężczyzn. Występuje z częstością od 1 na 500 do 1 na 1000 urodzeń dzieci płci męskiej. Najczęściej skutkuje niepłodnością oraz zwiększonym ryzykiem zachorowalności m.in. na raka piersi, zespół metaboliczny, choroby układu krążenia, osteoporozę i choroby immunologiczne.

Umów wizytę teraz - do genetyka przyjmującego w naszym szpitalu

dr n. med. Magdalena Janeczko - spec. genetyk, pediatra

Wybierz specjalistę

lek.med. Ewelina Preizner-Rzucidło - genetyk

Wybierz specjalistę

 

Przyczyny

Zespół Klinefeltera wiąże się z powstaniem dodatkowego chromosomu X w każdej komórce organizmu męskiego, czego przyczyną jest nieprawidłowe rozdzielenie chromosomów na etapie tworzenia się komórek rozrodczych rodziców. Istnieją także inne postacie choroby, w których występują dwa lub trzy dodatkowe chromosomy płci. Może również wystąpić mozaicyzm, polegający na wadliwym rozdzieleniu chromosomów w trakcie podziałów komórkowych zarodka. W efekcie część komórek posiada prawidłową liczbę chromosomów, w pozostałej natomiast występuje dodatkowy chromosom X.

Wystąpienie zaburzenia u jednego dziecka nie jest równoznaczne z chorobą kolejnych. Zespół Klinefeltera jest rezultatem spontanicznego błędu na etapie wczesnego rozwoju, dlatego ryzyko nie wzrasta przy następnej ciąży. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby może się jednak zwiększyć, jeśli w komórkach rozrodczych rodzica występuje wspomniany mozaicyzm. Ponadto należy pamiętać, że ryzyko wystąpienia wad genetycznych wzrasta wraz z wiekiem matki.

Objawy

Zespół Klinefeltera u noworodków najczęściej objawia się hipotonią (zauważalnym osłabieniem siły mięśniowej) oraz zaburzeniami budowy zewnętrznych narządów płciowych. Może wystąpić wnętrostwo, spodziectwo lub małe prącie. Wady serca i rozszczep podniebienia pojawiają się rzadko. Objawy charakterystyczne dla zespołu Klinefeltera ujawniają się w okresie dorastania, co często utrudnia wcześniejsze rozpoznanie choroby.

W okresie dziecięcym u chłopców można zauważyć wzrost niższy niż u rówieśników. Często zwracają uwagę długie kończyny w zestawieniu z niewysokim ciałem. Ponadto mogą pojawiać się zaburzenia koordynacji. Siła mięśni jest słabsza, co często przejawia się niechęcią do ruchu fizycznego i uprawiania sportu.

Zespół Klinefeltera nie wiąże się jednoznacznie z niepełnosprawnością intelektualną, choć zakres poziomu inteligencji pacjentów jest bardzo szeroki. Mogą wystąpić problemy z nauką oraz niepełnosprawność umysłowa w łagodnej postaci. Do charakterystycznych objawów należą deficyty mowy, pacjenci mają ubogi zasób słownictwa i problem z tworzeniem dłuższych wypowiedzi. W trakcie edukacji szkolnej często zauważa się dysleksję, trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu informacji. Te problemy często prowadzą do zaburzeń w kontaktach społecznych. Chłopcy wycofują się z relacji rówieśniczych, a trudności w porozumiewaniu się mogą wywoływać problemy z agresją. W takim przypadku warto zasięgnąć porady psychologicznej.

Przed okresem dojrzewania zwykle nie obserwuje się zaburzeń hormonalnych, uwagę zwraca natomiast wysoki wzrost i długie kończyny. Tułów jest krótki, miednica szersza a barki węższe niż zwykle u mężczyzn. Tkanka tłuszczowa gromadzi się w okolicy podbrzusza, bioder i ud, czyli w miejscach charakterystycznych dla kobiet. W okresie dorastania dochodzi do zmian zwyrodnieniowych jąder, ich objętość ulega zmniejszeniu, maleje więc stężenie testosteronu. Owłosienie ciała jest nieznaczne, brak mutacji głosu oraz popędu płciowego. Dochodzi do zatrzymania spermatogenezy, czyli procesu wytwarzania plemników. Pojawia się nadmierne wydzielanie gonadotropin przez przysadkę mózgową, nie dochodzi bowiem do hamowania zwrotnego. W rezultacie powstaje hipogonadyzm hipergonadotropowy.

U dorosłych mężczyzn zespół Klinefeltera czasami rozpoznaje się dopiero w momencie rozpoczęcia starań o potomstwo. Większość pacjentów jest bezpłodna, choć czasem plemniki są wytwarzane w jądrze i nie przedostają się dalej. W takim wypadku istnieje możliwość wykorzystania metod sztucznego zapłodnienia. Masa ciała dorosłych pacjentów jest często podwyższona, co może prowadzić do otyłości a następnie cukrzycy typu II. Czasami występują także zaburzenia w stężeniu lipidów we krwi oraz nadciśnienie. Objawy te tworzą tzw. zespół metaboliczny.

Pacjenci z zespołem Klinefeltera są narażeni na ryzyko wystąpienia pewnych rodzajów nowotworów. Dotyczy to głównie nowotworów jąder oraz piersi, czasem występuje także białaczka, chłoniaki oraz guzy śródpiersia. Ponadto mogą pojawić się choroby autoimmunologiczne, m.in. cukrzyca typu I, choroby tarczycy i reumatoidalne zapalenie stawów.

Rozpoznanie

Diagnostyka choroby po urodzeniu dziecka opiera się na badaniu cytogenetycznym, którego celem jest określenie liczby i struktury chromosomów na podstawie kariotypu. Istnieje również możliwość rozpoznania zespołu Klinefeltera na etapie diagnostyki prenatalnej. W tym celu przeprowadza się badania inwazyjne, najczęściej amniopunkcję. Polega ona na pobraniu płynu owodniowego i jest wykonywana zwykle między 15. a 18. tygodniem ciąży. Badanie wiąże się z ryzykiem poronienia szacowanym na 0,5-1%. Komórki płodu są izolowane z pobranego materiału, hodowane i poddawane badaniu cytogenetycznemu.

Postępowanie

Postępowanie w zespole Klinefeltera opiera się na wielodyscyplinarnej pracy lekarzy pediatrów, endokrynologów i andrologów, specjalistów zajmujących się niepłodnością, genetyków klinicznych, a także logopedów, fizjoterapeutów i psychologów. Konkretne zalecenia zależą od wieku oraz celów i sytuacji pacjenta.

Najczęściej terapię rozpoczyna się od podawania testosteronu, zwykle dotyczy to jednak pacjentów dorosłych, ponieważ na etapie dorastania wydzielanie tego hormonu jest wystarczające. Jeśli obserwuje się słaby postęp dojrzewania, eunuchoidalną budowę ciała oraz ginekomastię, terapia androgenami wprowadzana jest wcześniej. Warto zadbać o regularne kontrolowanie morfologii krwi, stężenia enzymów wątrobowych oraz antygenu specyficznego dla prostaty. Sugeruje się także obserwację gęstości mineralnej kości. Podawanie testosteronu zwykle nie ma wpływu na zmniejszenie ginekomastii u dorosłych pacjentów, istnieje jednak możliwość usunięcia nadmiaru tkanki chirurgicznie.

Wczesne rozpoznanie zespołu Klinefeltera i wprowadzone leczenie wpływa pozytywnie na jakość życia pacjentów i zmniejsza ryzyko rozwoju chorób towarzyszących. Pozwala także na rozwój wtórnych męskich cech płciowych, osiągnięcie prawidłowej masy i siły mięśniowej oraz gęstości mineralnej kości, jak również odpowiedniego poziomu libido. Tym samym przyczynia się do poprawy poczucia własnej wartości pacjentów.

Źródła:

• Purwin T., Słowikowska-Hilczer J., Zespół Klinefeltera – aktualne zalecenia odnośnie postępowania medycznego, Postępy Andrologii Online 2015, 2(2), 12-24.
• Visootsak J., Graham JM., Klinefelter syndrome and other sex chromosomal aneuploidies, Orphanet Journal of Rare Diseases 2006, 1 (42).
• Cohen F.L., Durham J.D., Klinefelter syndrome, Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Services 1985, 23, 19–25.

Zespół Williamsa, znany także jako zespół Williamsa-Beurena jest rzadką, wieloukładową chorobą genetyczną. Występuje z częstością od 1 na 10 000 do 1 na 30 000 żywych urodzeń. Zwykle powodowany jest mikrodelecją, czyli utratą fragmentu ramienia długiego chromosomu 7. Ubytek ten dotyczy ponad 20 genów, co powoduje poważne zmiany w rozwoju fizycznym i psychicznym dzieci dotkniętych chorobą. Zespół Williamsa w równym stopniu dotyczy osób obojga płci i występuje na całym świecie.

Umów wizytę teraz - do genetyka przyjmującego w naszym szpitalu

dr n. med. Magdalena Janeczko - spec. genetyk, pediatra

Wybierz specjalistę

lek.med. Ewelina Preizner-Rzucidło - genetyk

Wybierz specjalistę

 

Przyczyny występowania

Zespół Williamsa powstaje na skutek przypadkowej utraty genów ramienia długiego chromosomu 7 w trakcie podziału mejotycznego. Wśród nich można wyróżnić gen kodujący elastynę, czyli substancję tworzącą włókna tkanek, np. płuc, skóry, naczyń krwionośnych i strun głosowych. Niedobór elastyny, z którym zmagają się pacjenci, może powodować nadzastawkowe zwężenie tętnicy głównej, zachrypniętą mowę, przedwczesne starzenie się skóry i występowanie zmarszczek a także przepuklinę. Innym brakującym genem jest RFC2, odpowiadający za niedobór wzrostu i problemy rozwojowe. Ubytek pozostałych genów wpływa negatywnie na rozwój i funkcjonowanie mózgu.

Wystąpienie zespołu Williamsa w jednej ciąży nie zwiększa ryzyka pojawienia się choroby u pozostałego potomstwa. Jeśli jednak dwoje dzieci cierpi na to zaburzenie, należy rozważyć możliwość występowania mozaikowatości u jednego z rodziców, co podwyższa ryzyko powtórzenia się choroby. U pacjentów z zespołem Williamsa ryzyko posiadania potomstwa dotkniętego tym zaburzeniem wynosi 50%.

Objawy

Długość i przebieg ciąży nie różni się w przypadku dzieci zdrowych oraz chorujących na zespół Williamsa. Noworodki cechuje natomiast zmniejszona masa i długość ciała. Zazwyczaj mają problemy ze spożywaniem pokarmu, mogą pojawić się zaburzenia odruchów ssania i połykania, a w późniejszym czasie także refluks żołądkowo-przełykowy i wymioty. U niemowląt można zaobserwować szerokie czoło, wydłużoną czaszkę, małą i wydatną rynienkę nosową, pogrubienie dolnej wargi oraz nisko osadzone uszy.

Do najbardziej charakterystycznych objawów zespołu Williamsa należą specyficzne cechy wyglądu zewnętrznego, zwłaszcza rysów twarzy. Pacjenci mają duże, szerokie usta z wydatnymi wargami, szeroką szczękę, małą żuchwę i brodę, pełne, wypukłe policzki oraz mały, lekko zadarty nos z zapadniętym grzbietem (nasadą nosową) o dużym, zaokrąglonym końcu. Oczy są duże, z zauważalnymi fałdami nakątnymi powiek i niebieskimi tęczówkami. Szczególną uwagę zwracają zęby – drobne i cienkie, zwłaszcza siekacze. Małżowiny uszne są powiększone i mogą odstawać. Rysy twarzy pacjentów często opisuje się jako „twarze elfów”, budzą bowiem pozytywne odczucia. Wzrost ciała jest niższy niż u zdrowych rówieśników.

Zespół Williamsa to choroba, która dotyka wielu narządów. Najczęściej występują wady układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza nadzastawkowe zwężenie tętnicy głównej, które pojawia się u większości pacjentów. Mogą wystąpić nieprawidłowości w budowie anatomicznej tętnicy płucnej oraz naczyń nerkowych. Problemy te wynikają z przerostu tkanek, który powoduje zwężenie naczyń krwionośnych. Już u noworodków zauważalne są szmery serca oraz zwężenia głównych naczyń, mogące prowadzić do ciężkich wad i nadciśnienia tętniczego. Należy wziąć pod uwagę ryzyko wystąpienia udaru lub zawału.

Pacjenci cierpią także na schorzenia układu moczowego. Wśród zmian anatomicznych wyróżnia się jednostronne niewykształcenie nerek, ich duplikację i ektopię (wrodzone przemieszczenie) oraz hipoplazję (słabe wykształcenie narządów). Zwężenie aorty zstępującej odpowiada za zmniejszenie przepływu krwi w nerkach, ponadto może dojść do odkładania złogów soli wapnia w tkance miąższowej. Część dzieci z zespołem Williamsa cierpi na częstomocz oraz nietrzymanie moczu, mogą także pojawiać się nawracające zakażenia dróg moczowych i zapalenie pęcherza.

U części pacjentów pojawia się niedoczynność tarczycy, z czym wiąże się podwyższenie poziomu hormonu tyreotropowego przy jednoczesnym prawidłowym poziomie tyroksyny i trójjodotyroniny. Często dochodzi do hiperkalcemii, czyli podwyższonego stężenia wapnia we krwi. Zwykle ma ona miejsce u noworodków i utrzymuje się do około 5. roku życia, jednak ze względu na ryzyko nawrotu kontrolowanie poziomu wapnia jest konieczne także w późniejszym okresie. Ponadto mogą występować nieprawidłowości metaboliczne innego typu, a wraz z nimi trudności w karmieniu, bóle brzucha, kolki, zaparcia i wymioty.

Często pojawiają się problemy stomatologiczne. Zęby pacjentów z zespołem Williamsa są mniejsze i szerzej rozstawione niż u osób zdrowych. Występują szczeliny międzyzębowe oraz wady zgryzu, czasem brak niektórych zębów trzonowych. Ponadto wyróżnia się zaburzenia okulistyczne, wśród których można wymienić zez zbieżny, nadwzroczność, niedowidzenie i upośledzone widzenie obuoczne. Wady te podlegają leczeniu operacyjnemu lub są korygowane poprzez noszenie okularów. U osób dorosłych czasem pojawia się zaćma.

Dzieci z zespołem Williamsa są niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim lub umiarkowanym, mimo tego łatwo nawiązują kontakty interpersonalne. Są bardzo przyjazne, towarzyskie i empatyczne, a także uzdolnione muzycznie dzięki lepiej rozwiniętej pierwotnej korze słuchowej. Mogą jednak cierpieć z powodu problemów behawioralnych, czasem wykazują nadpobudliwość i niestabilność emocjonalną. Ponadto często dochodzi u nich do zaburzeń snu.

Pacjenci mogą wykazywać skłonności do przybierania masy ciała, co w rezultacie prowadzi do występowania problemów z układem mięśniowo-szkieletowym. U większości chorych postawa ciała jest nieprawidłowa, dzieci często mają problemy ze stawami i obniżonym napięciem mięśniowym. Mogą pojawiać się przykurcze i bóle kręgosłupa, spowodowane lordozą oraz kifozą. W zespole Williamsa chód pacjentów jest sztywny a sylwetka zwykle pochylona do przodu. U części dzieci występuje przepuklina pachwinowa lub pępkowa.

Rozpoznanie

Diagnoza zespołu Williamsa opiera się na wykonaniu badań cytogenetycznych lub cytogenetyczno-molekularnych (z wykorzystaniem specyficznej sondy fluorescencyjnej). Jeśli badanie z użyciem sondy daje wynik negatywny, lecz cechy kliniczne wskazują na wystąpienie choroby, wykonuje się badanie molekularne polegające na sekwencjonowaniu poszczególnych genów. Rozpoznanie może także mieć miejsce w trakcie ciąży, na podstawie badań prenatalnych. Są one szczególnie zalecane gdy u jednego z rodziców pojawiają się delecje lub inne nieprawidłowości w materiale genetycznym.

Postępowanie

U pacjentów z zespołem Williamsa stosuje się leczenie poszczególnych jednostek chorobowych i zaburzeń w celu poprawy komfortu i jakości życia. Dziecko powinno być stale otoczone opieką specjalistów, istotne są także regularne konsultacje. Warto zasięgnąć porady lekarzy z dziedziny kardiologii, gastroenterologii, stomatologii i ortodoncji, urologii oraz nefrologii, endokrynologii, neurologii. Pomocne mogą także okazać się konsultacje ortopedyczne, psychologiczne i dietetyczne.

Źródła:

• Stefanowicz A., Hajducka M., Krajewska M., Kołodziejska A., Problemy zdrowotne dziecka z zespołem Williamsa-Beurena, Nowa Pediatria 2016, 20(4).
• Giers M., Zespół Williamsa, Wydawnictwo Harmonia 2011.
• Martens MA, Wilson SJ, Reutens DC, Research review: Williams syndrome: a critical review of the cognitive, behavioral and neuroanatomical phenotype, J Child Psychol Psychiatry 2008; 49: 576-608.

Zespół Edwardsa to zespół wad wrodzonych wynikających z aberracji chromosomowej. U noworodków dochodzi do przyłączenia dodatkowego chromosomu 18, w wyniku czego pojawia się trisomia. Częstość występowania zespołu Edwardsa to 1 na 8000 żywych urodzeń. Szansa na wystąpienie zaburzenia wzrasta wraz z wiekiem matki, jednak nie stanowi to reguły. Choć zmiana liczby i struktury chromosomów jest spontaniczna, do czynników mutagennych zalicza się między innymi benzopiren, będący składnikiem dymu tytoniowego. Wpływ na pojawienie się choroby może mieć także wiek ojca. Schorzenie czterokrotnie częściej dotyka dziewczynek niż chłopców.

Ciąże, w przebiegu których wykryto zespół Edwardsa, najczęściej kończą się samoistnym poronieniem. Spośród żywych urodzeń 30% dzieci umiera w pierwszym miesiącu życia, zaledwie 10% przeżywa rok. Ryzyko ponownego wystąpienia schorzenia przy następnej ciąży nie jest większe, niż ogólne ryzyko w danej grupie wiekowej matki. Wpływ na nie może mieć mozaicyzm w komórkach płciowych rodziców, co oznacza, że dodatkowe chromosomy odpowiedzialne za występowanie choroby znajdują się w części komórek. Powoduje to wzrost prawdopodobieństwa pojawienia się zaburzenia.

Umów wizytę teraz - do genetyka przyjmującego w naszym szpitalu

dr n. med. Magdalena Janeczko - spec. genetyk, pediatra

Wybierz specjalistę

lek.med. Ewelina Preizner-Rzucidło - genetyk

Wybierz specjalistę

 

Objawy

Kliniczne objawy zespołu Edwardsa to niska masa urodzeniowa noworodków, osłabienie aktywności życiowej i ruchowej, cichy płacz, osłabiony odruch ssania oraz brak reakcji na bodźce słuchowe. Zauważa się charakterystyczny kształt głowy z małą bródką i wypukłą potylicą, nisko osadzone i zniekształcone małżowiny uszne, zaciśnięte dłonie w pięści z zachodzącymi na siebie palcami piątym i wskazującym oraz stopy o łukowato wygiętych podeszwach. Występują również wady serca, w tym ubytek przegrody międzykomorowej i przetrwały przewód tętniczy. Mogą pojawić się zaburzenia rozwoju i funkcji nerek (nerka podkowiasta, wodonercze, pęcherz moczowy olbrzymi), oraz wady przewodu pokarmowego, układu kostno-stawowego i innych narządów wewnętrznych. Ponadto u chłopców często występuje wnętrostwo (niewłaściwe umieszczenie jąder) i spodziectwo (wrodzona wada cewki moczowej). U dziewczynek pojawia się niedorozwój zewnętrznych narządów płciowych. Dzieci z zespołem Edwardsa mają trudności w oddychaniu, cierpią na napady drgawek oraz ciężkie zaburzenia psychoruchowe.

Rozpoznanie zespołu Edwardsa

Wstępne rozpoznanie choroby odbywa się na podstawie badań biochemicznych. Pierwszy krok stanowi oznaczenie poziomu hCG, czyli ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej. Badaniu poddaje się także poziom stężenia PAPP-A (ciążowego białka osoczowego - pregnancy associated plasma protein A). Jeśli wyniki są znacząco poniżej normy, można założyć możliwość wystąpienia zespołu Edwardsa. Ostateczne potwierdzenie uzyskuje się po wykonaniu badań cytogenetycznych. Wykonywana jest amniopunkcja (pobranie płynu owodniowego) lub biopsja kosmówki. Wskazania stanowią: wiek matki (powyżej 35. roku życia), stwierdzenie nieprawidłowości podczas badania USG, poszerzenie przezierności karkowej, wcześniejsze poronienia lub urodzenie dziecka martwego bądź z aberracjami chromosomowymi, wady rozwojowe w poprzednich ciążach, nosicielstwo translokacji lub wspomniany wcześniej mozaicyzm.

Postępowanie

Jeżeli wyniki badań potwierdzą występowanie zespołu Edwardsa, rodzice wraz z lekarzem specjalistą powinni przedyskutować i rozważyć możliwości prowadzenia ciąży lub jej rozwiązania. Decyzja o urodzeniu dziecka musi wiązać się z wyborem odpowiedniego ośrodka, którego personel zapewnia prawidłową opiekę noworodkom z zespołem wad wrodzonych. Ponieważ nie istnieją metody leczenia pozwalające na znaczące wydłużenie życia chorych dzieci, zazwyczaj obejmowane są one opieką paliatywną, która poprawia jakość i komfort ich funkcjonowania. Jednocześnie rodzicom proponuje się wsparcie psychologiczne, które pomoże w podejmowaniu niełatwych decyzji i uporaniu się z trudną sytuacją.

Źródła:

• Dobrzańska A., Ryżko J., Podręcznik do Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego), Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2014.
• Chuchracki M., Janiak J., Ziółkowska K., Sędziak A., Opala T., Zespół Edwardsa – najczęstsze wskazania do wykonania amniopunkcji genetycznych. Analiza na przestrzeni ostatnich 5 lat, Przegląd Lekarski 2012, t. 69, nr 10.
• Szmyd K., Śmigiel R., Królak-Olejnik B., Propozycje postępowania z noworodkiem po urodzeniu w przypadku rozpoznania wady letalnej w okresie prenatalnym, Pediatria polska 2014, tom 89, nr 6.

Czym jest zespół kociego krzyku?

Zespół kociego krzyku, zwany także zespołem monosomii 5p lub delecji 5p, jest zespołem wad wrodzonych wynikających z aberracji chromosomowej. W jej wyniku dochodzi do częściowej delecji ramienia krótkiego jednego chromosomu z piątej pary. Charakterystyczna nazwa tej grupy zaburzeń pochodzi od specyficznego płaczu dzieci dotkniętych chorobą, przypomina on bowiem miauczenie kota. Częstość występowania zaburzenia określa się na poziomie od 1 na 20 000 do 1 na 50 000 żywych urodzeń. Ponadto wykazano, że zespół kociego krzyku częściej dotyka kobiet niż mężczyzn.

Umów wizytę teraz - do genetyka przyjmującego w naszym szpitalu

dr n. med. Magdalena Janeczko - spec. genetyk, pediatra

Wybierz specjalistę

lek.med. Ewelina Preizner-Rzucidło - genetyk

Wybierz specjalistę

 

Objawy

Symptomy schorzenia ujawniają się w wieku niemowlęcym. Zauważa się niską masę urodzeniową ciała, obniżone napięcie mięśniowe, nieprawidłową budowę krtani (przybiera kształt romboidalny, jest mała i wąska) oraz nagłośni. Właśnie te anomalie powodują specyficzny, monotonny płacz z wysoką tonacją dźwięków, od którego pochodzi nazwa choroby. Może on zanikać w ciągu kilku do kilkunastu miesięcy po urodzeniu, lecz nie stanowi to reguły. Dzieci dotknięte chorobą rozwijają się wolniej niż rówieśnicy.

Objawy obejmują różne zmiany morfologiczne, kliniczne i behawioralne. Wśród nich można wyróżnić cechy dysmorficzne twarzy takie jak małogłowie, niedorozwój żuchwy, zmarszczka nakątna, hiperteloryzm oczny (szerokie rozstawienie gałek ocznych), nisko osadzone i zniekształcone małżowiny uszne oraz obecność wyrośli przedusznych. Twarz jest okrągła i asymetryczna, widać wyraźne guzy czołowe, płaską i szeroką nasadę nosa oraz jego krótki grzbiet. Wyróżnia się także krótką rynienkę podnosową i małą, cofniętą bródkę. Cechy te mogą ulegać zmianie wraz z wiekiem.

U dzieci dotkniętych zespołem kociego krzyku często zachodzą zmiany w układzie kostno-stawowym, do których można zaliczyć nadmierną ruchomość stawów, koślawość kończyn, krótkie palce, palcozrosty, płaskostopie, skoliozę. Ponadto pojawia się bruzda poprzeczna dłoni oraz pojedyncza bruzda zgięciowa w okolicy małego palca. Najczęściej występuje opóźnienie wzrostu i niskorosłość. Dzieci często mają jasną karnację, a na ich skórze mogą występować naczyniaki.

Zaburzenia rozwoju narządów wewnętrznych są rzadsze, lecz możliwe. Pojawiają się wady serca, takie jak ubytek przegrody międzykomorowej i międzyprzedsionkowej, przetrwały przewód tętniczy, tetralogia Fallota. Mogą wystąpić przepukliny: pępkowa, kresy białej lub pachwinowa. Dzieci z zespołem kociego krzyku cierpią na częste, nawracające infekcje dróg oddechowych. Wyróżnia się także nieprawidłowości w budowie układu moczowo-płciowego. U chłopców może mieć miejsce spodziectwo, wnętrostwo, małe prącie lub wodniaki jądra. U dziewczynek spotyka się niedorozwój zewnętrznych narządów płciowych oraz dwurożną macicę.

Czasami pojawiają się objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, czyli niedowłady lub porażenia. Występuje także epilepsja i zaburzenia koordynacji ruchowej. Małe dzieci mogą cierpieć na nawracające zapalenie ucha środkowego, dotyka ich także zez, zaćma lub sporadycznie zanik nerwu wzrokowego.

Zespół monosomii 5p objawia się także występowaniem zaburzeń mowy, uwagi i motoryki oraz niepełnosprawnością intelektualną różnego stopnia. Dzieci często cierpią na nadpobudliwość psychoruchową, mogą także przejawiać problemy psychologiczne. Istotnym jest więc objęcie pacjentów specjalistyczną terapią dostosowaną do ich potrzeb i możliwości.

Przyczyny występowania

Aberracja chromosomowa będąca przyczyną występowania zespołu kociego krzyku powstaje de novo. Oznacza to, że jest wynikiem przypadkowej nieprawidłowości materiału genetycznego, przy jednoczesnym prawidłowym kariotypie rodziców. W około 10-20% przypadków choroba wynika z translokacji chromosomowej lub mozaicyzmu dziedziczonego od ojca lub matki. Objawy zespołu monosomii 5p są spowodowane brakiem obecności istotnych genów, które u osób zdrowych znajdują się w obszarze ramienia 5. chromosomu.

Rozpoznanie

Rozpoznanie kliniczne opiera się na ocenie całościowego obrazu cech somatycznych i psychicznych. Należy wziąć pod uwagę, że poszczególne cechy mogą mieć różne nasilenie. Diagnozę kliniczną należy zweryfikować przy zastosowaniu badań cytogenetycznych. Analizie poddaje się kariotypy dziecka oraz rodziców. Jeśli pojawią się niejasności, można zastosować bardziej czułe metody diagnostyki: cytogenetyki molekularnej lub biologii molekularnej określające utratę regionu lub regionów krytycznych.

Postępowanie

Bardzo ważnym jest, aby dzieci cierpiące na zespół kociego krzyku zostały jak najwcześniej poddane rehabilitacji ruchowej. Badania pokazują, że przynosi ona rezultaty w zakresie usprawniania rozwoju oraz prawidłowej komunikacji dziecka. Wcześnie postawiona diagnoza pozwala na zrozumienie i określenie potrzeb rozwojowych pacjenta. Będąc pod opieką zespołu specjalistów, dziecko może rozwijać się zarówno w sferze fizycznej, jak również psychicznej, społecznej i poznawczej. Rehabilitacja ruchowa jest szczególnie istotna, nie należy jednak zapominać o konieczności wsparcia logopedycznego, pedagogicznego i psychologicznego. Całościowe podejście terapeutyczne uwzględniające wiele aspektów pozwoli dziecku na rozwój intelektualny, fizyczny, emocjonalny oraz społeczny.

Źródła:

• Buchnat M., Pawelczak K., Nieznane? Poznane. Zaburzenia rozwojowe u dzieci z rzadkimi zespołami genetycznymi i wadami wrodzonymi, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
• Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H., Pediatria – tom 1, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2013.
• Posmyk R., Midro Alina T., Poradnictwo genetyczne w zespole monosomii 5p („krzyku kociego”) Część I. Diagnoza fenotypu. Fenotyp morfologiczny i fenotyp zachowania (behawioralny), Przegląd Pediatryczny 2003, tom 33, nr 4.