Co to jest udar
W literaturze przedmiotu udar jest najczęściej określany jako zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym wystąpieniem ogniskowej, a czasem uogólnionej dysfunkcji mózgu, której objawy utrzymują się - jeśli nie powodują śmierci - przez ponad 24 godziny i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa.
Umów wizytę teraz - do lekarza zajmującego się leczeniem udaru mózgu w naszym szpitalu
Patomechanizm udaru mózgu
Krew dociera do mózgu poprzez dwie tętnice szyjne wewnętrzne i dwie tętnice kręgowe. Tętnice mózgu wychodzące z tętnic szyjnych wewnętrznych i kręgowych są układem połączeń, zabezpieczającym dopływ krwi do szczególnie niedotlenionych komórek mózgu. Jest to tętnicze koło mózgu, znane jako koło Willisa. Funkcjonowanie tego koła może być zaburzone z powodu tworzenia się blaszek miażdżycowych, zwężających światło naczyń krwionośnych.
Wyróżnia się :
- udary krwotoczne
- udary niedokrwienne, stanowiące około 80% wszystkich udarów.
Różnicowanie najczęstszych rodzajów udarów jest możliwe dzięki zastosowaniu tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego lub angiografii, która wyjaśnia i wyróżnia udar krwotoczny oraz zawał mózgu (udar niedokrwienny mózgu).
Przyczyny udarów mózgu
Główne przyczyny udaru to: nadciśnienie i zmiany miażdżycowe, występujące w naczyniach krwionośnych. Poza tym udar mózgu mogą spowodować choroby serca takie jak:
- wady serca, w szczególności choroba zastawki mitralnej,
- zawał mięśnia sercowego.
Dla prawidłowego funkcjonowania mózgu ilość przepływu krwi przez tętnice mózgowe jest ważna, ponieważ zużycie tlenu przez mózg jest znaczące. Mózg zużywa około 20% tlenu dostarczanego do organizmu.
Udar krwotoczny, przyczyny
Udar krwotoczny powstaje w przebiegu pęknięcia ściany tętnicy mózgowej. Na skutek wylania się krwi poza naczynie mózgowe, krew nie dociera do tkanek mózgu w obszarze, który zaopatrywała pęknięta tętnica. Krew niszczy okoliczną tkankę nerwową powodując wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
Objawy udaru krwotocznego
Do głównych objawów udaru krwotocznego mózgu należą:
- ból głowy
- nudności
- wymioty
- utrata przytomności
- drętwienie twarzy z widocznym wykrzywieniem ust
Rodzaje udarów krwotocznych
Wyróżnia się krwotoki wewnątrzczaszkowe takie jak:- krwotok podtwardówkowy,
- krwotok zewnątrzoponowy,
- krwotok śródkomorowy ,
- krwotok podpajęczynówkowy ,
- krwotoczną prezentację udaru niedokrwiennego ,
- krwotok żylny z zakrzepicy żył lub zatok oraz krwotok śródmózgowy.
Leczenie i rehabilitacja pacjentów po udarze krwotocznym
W leczeniu udaru krwotocznego stosuje się środki zmniejszające obrzęk mózgu, a także leki regulujące nadciśnienie tętnicze krwi. Rehabilitacja polega na stosowaniu zabiegów fizykoterapeutycznych i ćwiczeń usprawniających, przebiega we współpracy lekarza neurologa, neurochirurga i fizjoterapeuty,
Główne czynniki ryzyka udarów
Do czynników ryzyka zalicza się:
- a) nieodpowiedni styl życia oraz środowisko:
- długotrwały nikotynizm,
- alkoholizm,
- przyjmowanie narkotyków,
- wiek (ryzyko zachorowania na udar wzrasta dwa razy co 20 lat),
- płeć męska,
- czynniki genetyczne,
- czynniki rodzinne.
- b) współistniejące choroby:
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby serca,
- przebyty już udar mózgu, lub TIA,
- wysoki hematokryt,
- cukrzyca,
- wysoki fibrynogen.
Do prawdopodobnych czynników zalicza się :
- a) nieprawidłowy styl życia oraz środowisko:
- środki antykoncepcyjne,
- dieta z dużą ilością tłuszczów zwierzęcych,
- otyłość,
- nieprawidłowe wartości lipidów,
- za mała aktywność fizyczna,
- wczesny zgon matki z powodu chorób naczyniowych,
- położenie geograficzne (Japonia),
- złe warunki społeczno-ekonomiczne.
- b) współistniejące choroby
- podwyższony kwas moczowy,
- dna moczanowa,
- migrena
- niedoczynność tarczycy,
- zwężenie tętnic, np. zwężenie tętnicy szyjnej ,
- duża różnica ciśnienia krwi w kończynach górnych,
- występowanie tętniaka
- występowanie deformacji tętniczo-żylnej,
- dysplazja włóknisto-mięśniowa .
Przyczyny zachorowania na udar niedokrwienny
Niedokrwienie mózgu może być spowodowane wieloma czynnikami. Udar niedokrwienny w mechanizmie hemodynamicznym występuje w wyniku upośledzenia prawidłowej perfuzji mózgowej, która jest skutkiem krytycznego skurczu lub niedrożności naczyń. Głównymi czynnikami ryzyka są: miażdżyca, epizody zatorowe , nadciśnienie tętnicze. Krążenie mózgowe u pacjentów ze zwężeniem naczyń mózgu jest utrzymywane przez autoregulację mózgową, która pozwala utrzymać perfuzję w szerokim zakresie ciśnień oraz poprzez krążenie krwi w kole Willisa.
Niedokrwienny udar mózgu objawy
Udar niedokrwienny ma szczególne znaczenie społeczne, ponieważ jest główną przyczyną ciężkiej i przewlekłej niepełnosprawności. Częściej prowadzą do niepełnosprawności pacjentów niż do śmierci, co wiąże się z ogromnymi kosztami, które obejmują wydatki związane z ochroną zdrowia i utratą zdolności produkcyjnych. Udary niedokrwienne stanowią około 80-88% wszystkich udarów, pozostałe 12 20% to udary krwotoczne .
Objawy udaru mózgu
Objawy udaru mózgu to:
- kłujący ból głowy
- osłabienie kończyn , po jednej stronie
- trudności w wypowiadaniu słów, zaburzenia mowy
- zaburzenia widzenia
- niepewny chód
Jak rozpoznać udar niedokrwienny
Wśród udarów niedokrwiennych (zawały mózgu) wyróżnia się:
- TIA, przemijający udar niedokrwienny, objawy nie są wyraźnie zaznaczone i mijają w czasie 24 godzin.
- RIND – objawy udaru trwają ponad 24 godz., ustępują po paru dniach.
- CS - dokonany udar niedokrwienny, powoduje trwałe objawy ubytkowe ( w postaci śmierci neuronów).
Leczenie i rehabilitacja pacjentów po udarze niedokrwiennym
W leczeniu udaru niedokrwiennego ważne jest stosowanie terapii poprawiającej perfuzję mózgu w obszarze niedokrwienia oraz terapii zmniejszającej skutki udaru. Dlatego uzasadnione jest stosowanie procedur mających na celu otwarcie naczyń krwionośnych: rozszerzenie naczyń krwionośnych, obniżenie lepkości krwi i terapia antykoagulantami.
Sposoby postępowania z pacjentem po udarze mózgu niedokrwiennym i krwotocznym
W przypadku tej choroby konieczna staje się profilaktyka wtórna, tzn. zapobieganie nawrotom choroby i poprawa funkcji psychomotorycznych. W tym celu stosuje się leki zmniejszające krzepnięcie krwi i poprawiające krążenie mózgu oraz zapobiegające nadciśnieniu tętniczemu.
Rehabilitacja medyczna jest ważnym etapem w procesie leczenia, ponieważ pacjenci mają różny stopień deficytu neurologicznego. Dlatego też rehabilitacja powinna zostać jak najszybciej włączona do procesu leczenia pacjenta po udarze mózgu.
Kompleksowa rehabilitacja w ostrym okresie udaru ma na celu zmniejszenie śmiertelności w pierwszym miesiącu choroby poprzez zapobieganie zagrażającej życiu neurostymulacji w rehabilitacji zaburzeń mowy i ich pozytywnego wpływu na poprawę mowy. Opieka pielęgniarska w pierwszej fazie pobytu skupiona jest na zapobieganiu powikłaniomtypowym dla pacjentów z uradem tj. zapaleniu płuc, powstawaniu przykurczów, odleżyn i różnych infekcji. Rehabilitacja wspomaga wykorzystanie możliwości kompensacyjnych ośrodkowego układu nerwowego, co zmniejszy przyszły deficyt neurologiczny, ryzyko powikłań zagrażających życiu (odleżyny, a także aspirynowe zapalenie płuc, zakrzepica żył głębokich i niedrożność płuc) oraz wpływa na redukcję kosztów związanych z leczeniem udaru mózgu
Literatura
- Kwolek, A. Szydełko, Granice przeciwskazań do rehabilitacji po udarze mózgu, Udar Mózgu, 2005, t.7, nr,1, s. 31-37
- Bejer, A. Kwolek,Assessmentof qualityof life amongelderly strokepatients-preliminary report,Physiotheraphy2008, nr.16, 1, s..61-62
- J. Piskorz, G. Wójcik, Wczesna rehabilitacja pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu, Medycyna ogólna i nauka o zdrowiu, , 2014, t.20, nr.4,s.352-354
- G. Magoń, A. Bejer, Wpływ depresji na postepy rehabilitcaji u pacjentów po przebytym udarze mózgu- doniesienia wstępne, Postepy Rehabilitacji, 2005, nr.1 , s.41-46
- K. Adamczyk, Pielęgniarstwo neurologiczne, Wyd. Czelej, Lublin 2000, s. 43-57
- Szczudlik, Udar mózgu, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007, s. 202