ZADZWOŃ DO NAS - 12 352 25 25

Choroby aorty

Choroby aorty (tętniaki, choroby zastawki aortalnej )

Aorta jest główną, największą tętnicą w organizmie człowieka. Jej początek ma miejsce w lewej komorze serca, ten odcinek nazywany jest aortą wstępującą. Lewa komora serca tłoczy do aorty krew, a od niej odchodzą rozgałęzienia dostarczające krew do poszczególnych narządów. Aorta prowadzi przez klatkę piersiową aż do jamy brzusznej. Dalsze jej odcinki nazywane są łukiem aorty, a jej najdłuższa część – aortą zstępującą. U zdrowego człowieka w pobliżu serca aorta ma zwykle średnicę około 40 mm, im dalej od serca, tym jej rozmiar maleje. Wpływ na jej rzeczywisty rozmiar ma oczywiście wiele czynników, takich jak wiek, płeć, wzrost, waga oraz wielkość ciśnienia tętniczego. Z czasem, u każdego człowieka następuje naturalne poszerzanie się aorty, traci ona swoją elastyczność. Tętniak aorty to jej poszerzenie o więcej niż 50 % w stosunku do prawidłowej szerokości. Jest to stan niebezpieczny dla zdrowia i życia człowieka. Im wcześniej tętniak aorty zostanie wykryty, tym szybciej lekarz kardiolog podejmie odpowiednie działania.

Tętniak może występować na każdym odcinku aorty, jednak najczęściej zdarza się to w jej odcinku brzusznym.
Inną poważną wadą serca są wady zastawki aortalnej :
- niedomykalność zastawki aortalnej,

- zwężenie zastawki aortalnej.

Prawidłowo funkcjonująca zastawka aortalna zapobiega cofaniu się krwi z aorty do lewej komory. W momencie gdy dochodzi do rozkurczu, u zdrowego człowieka zastawka ta zamyka się i krew pompowana jest dalej. Lekarz kardiolog diagnozuje niedomykalność zastawki aortalnej w przypadku gdy jej płatki zamykają się nieprawidłowo, co powoduje wsteczny przepływ krwi z aorty do lewej komory serca. Dochodzi wówczas do nagromadzenia się tam zbyt dużej ilości krwi, komora serca jest przeciążona i jej praca upośledzona. Powoduje to powiększenie się rozmiarów mięśnia sercowego.

Podobnie do przerostu mięśnia lewej komory serca prowadzi zwężenie zastawki aortalnej. Lekarz kardiolog stwierdza je u pacjentów, u których zmniejsza się pole powierzchni ujścia zastawki aortalnej, w stopniu, który utrudnia przepływ krwi z lewej komory serca do aorty. Zwiększa się więc przez to automatycznie praca serca, które potrzebuje więcej siły do przepompowania odpowiedniej ilości krwi.
Zdarza się, na szczęście rzadko, że występują obie wady zastawek jednocześnie; niedomykalność wraz ze zwężeniem zastawki aortalnej.

Zarówno tętniaki aorty jak i niedomykalność oraz zwężenie zastawki aortalnej, są poważnymi wadami serca i wymagają leczenia u lekarza kardiologa.

 

Umów wizytę teraz - do kardiologa przyjmującego w naszym szpitalu

dr n. med. Beata Róg - spec. kardiolog, chorób wewnętrznych


dr n. med. Beata Róg - spec. kardiolog, chorób wewnętrznych

 

Objawy

Tętniaki aorty mogą występować u pacjenta bezobjawowo lub z licznymi, zróżnicowanymi objawami.

Tętniaki bezobjawowe nie dające żadnych dolegliwości, rozpoznawane są przez lekarza kardiologa zwykle przypadkowo, podczas rutynowych badań diagnostycznych takich jak np. USG lub przy diagnostyce innych chorób.
Tętniaki objawowe charakteryzują się bólem w okolicy w której występują; w klatce piersiowej lub jamie brzusznej. Tętniaki występujące w klatce piersiowej powodują też czasem ból promieniujący w okolice pleców, połączony często z chrypką i krwiopluciem, uczucie mocnego osłabienia, duszności.

Tętniak aorty brzusznej objawia często się bólem w okolicy lędźwiowo – krzyżowej, promieniującym w okolice krocza. Przy występowaniu dużych tętniaków pacjent ma uczucie „pulsowania” w klatce piersiowej bądź jamie brzusznej, a lekarz kardiolog może wówczas zwykle wyczuć poprzez skórę tętniącego guza. Większość objawów nasila się po wzmożonym wysiłku fizycznym i wzroście ciśnienia tętniczego.
Tętniaki dzielą się ogólnie na workowate i wrzecionowate. Te pierwsze, wyglądające jak uwypuklenie części ściany tętnicy w postaci małego worka, pękają częściej. Wrzecionowate rzadko są źródłem krwotoków, pękają rzadko, za to dochodzi w nich do powstawania skrzeplin, doprowadzających często do udaru niedokrwiennego w pniu mózgu.

Niedomykalność zastawki aortalnej może przez długi czas przebiegać bezobjawowo. Zwykle pacjent skarży się na przewlekłe, nieuzasadnione zmęczenie. Ostra, przewlekła forma niedomykalności zastawki aortalnej objawia się zwykle:

- częstym uczuciem duszności,

- trudnością w oddychaniu,

- słabą wydolnością fizyczną,

- bólem w obrębie klatki piersiowej,

- kołataniem serca,

- zawrotami głowy i omdleniami, które następują na skutek przejściowego niedokrwienia mózgu,

- dużą różnicą podczas badania ciśnienia tętniczego pomiędzy ciśnieniem skurczowym i rozkurczowym.
Zwężenie zastawki aortalnej daje podobne objawy:
- bóle,

- omdlenia, zawroty głowy,

- kołatanie serca,

- obrzęk płuc, trudności z oddychaniem,

- słabą wydolność fizyczną,

- zaburzenia widzenia jako efekt nieodpowiedniego dopływu krwi do mózgu,

- zjawiska osłuchowe; szmery, które kardiolog może stwierdzić podczas badania stetoskopem

i inne.
Zdarza się niestety, że pierwszym i jedynym objawem nierozpoznanej wcześniej choroby jest nagły zgon sercowy. Może się to zdarzyć zarówno w przypadku pękniętych tętniaków jak i innych chorób aorty, gdzie powodem bywa migotanie komór czy obrzęk płuc.

Przyczyny występowania

Główne przyczyny występowania tętniaków aorty to :

- skutek procesów miażdżycowych,

- nadciśnienie tętnicze,

- niedomykalność zastawki aortalnej,

- urazy fizyczne,

- gwałtowny, duży wysiłek fizyczny,

- powikłanie po przewlekłych stanach zapalnych,

- wrodzone defekty budowy aorty o podłożu genetycznym (np. u osób z zespołem Marfana),

- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),

- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),

- kiła.
Prawdopodobieństwo wystąpienia tętniaków aorty wzrasta wraz z wiekiem, częściej dotyka mężczyzn. Negatywny wpływ mogący przyczyniać się do pojawienia się tętniaków aorty ma palenie papierosów.
Podobną patogenezę stwierdza lekarz kardiolog w przypadku niedomykalności czy zwężenia zastawki aortalnej.

Przyczyny niedomykalności zastawki aortalnej:

- miażdżyca, zmiany zwyrodnieniowe z wtórnym wapnieniem,

- powikłania po-infekcyjne, zwłaszcza w przypadku zapalenia wsierdzia, chorób reumatycznych jak np. reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), gorączki reumatycznej, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa,

- wada wrodzona (u ok. 1% chorych).

Przyczyny zwężenia zastawki aortalnej to również zwykle wady nabyte związane z wiekiem pacjenta, niekiedy wywołane chorobą reumatyczną lub infekcjami. Wady genetyczne lekarz kardiolog stwierdza równie rzadko, u 1% badanych. Niekiedy przyczyny występowanie tych chorób bywają nierozpoznane.
Czynniki mające wpływ na proces zwyrodnienia zastawki aorty to:
- nieleczone nadciśnienie tętnicze,

- choroby układu krążenia ( dislipidemie),

- cukrzyca,

- nadczynność przytarczyc,

- niewydolność nerek,

- nadwaga, siedzący tryb życia,

- palenie tytoniu,

- zaawansowany wiek.
Choroby aorty częściej dotykają mężczyzn, choć występują także u kobiet oraz dzieci.

Diagnostyka

Bardzo często tętniaki aorty, zwłaszcza małe i bezobjawowe, diagnozowane są przypadkowo, przy okazji badań przeprowadzanych w związku z innymi chorobami i dolegliwościami.

Przy podejrzeniach tętniaka aorty wykonuje się zwykle najczęściej w pierwszej kolejności Echo serca. Dzięki temu badaniu lekarz kardiolog może zdiagnozować tętniaka aorty wstępującej oraz łuku aorty, czyli położonych w obrębie klatki piersiowej. Inne badania pozwalające określić występowanie i rozmiar tętniaka to:

- USG,

- tomografia komputerowa,
- rezonans magnetyczny,

- angiografia.

Tętniak aorty jamy brzusznej jest zwykle łatwiej diagnozowany niż tętniak aorty w obrębie klatki piersiowej. Jeśli jest on dużych rozmiarów, często lekarz kardiolog może go wykryć podczas badania palpacyjnego jamy brzusznej.

Jeśli chodzi o niedomykalność zastawki aortalnej, zwykle pierwsze podejrzenie może mieć kardiolog podczas badania stetoskopem; jeśli stwierdzi charakterystyczne, odbiegające od normy, szmery rozkurczowe. Również pomiary ciśnienia tętniczego wykazujące dużą różnicę pomiędzy ciśnieniem skurczowym i rozkurczowym mogą być podstawą do dalszych badań.
Lekarz kardiolog zleca następnie zwykle:

- badanie elektrokardiograficzne (EKG) - może ono wykazać cechy przerostu i przeciążenia lewej komory oraz komorowe zaburzenia rytmu serca,

- RTG klatki piersiowej – dzięki niemu przy stanie przewlekłym niedomykalności zastawki aortalnej obserwuje się powiększenie lewej komory, poszerzenie aorty wstępującej i łuku aorty, przy bardzo poważnym stanie – zastój w krążeniu płucnym,

- Echokardiografia (Echo serca ) - pozwala określić stan jakościowy i ilościowy wady serca; kardiolog może poznać wymiary jam serca i aorty, stwierdzić ewentualne uszkodzenia płatków zastawki oraz ocenić ogólnie wydolność czynności skurczowej lewej komory serca.

Niedomykalność zastawki aortalnej może mieć różne wielkości i w związku z tym różne zasięgi fali zwrotnych. Wielkość wady stanowi o wyborze dalszego leczenia.

Podobne postępowanie diagnostyczne; EKG, RTG i Echo serca zleci lekarz kardiolog przy podejrzeniu zwężenia zastawki aortalnej. Zmiany mogą być łagodne, umiarkowane lub duże, od ich wielkości zależy dalsze leczenie wady serca.

Leczenie

Lekarz kardiolog decyduje o postępowaniu leczniczym w przypadku tętniaka aorty biorąc pod uwagę tempo jego wzrostu i wielkość. Celem leczenia jest zapobieganie pęknięciu tętniaka. Przy tętniaku o średnicy 5 cm i większym oraz obserwacji szybkiego jego wzrostu, istnieje duże prawdopodobieństwo jego pęknięcia, wówczas lekarz podejmuje decyzję o interwencji chirurgicznej. Niekiedy przy mniejszym tętniaku, ale przy dużym ryzyku jego pęknięcia (np. gdy tętniak połączony jest z pęknięciem blaszki miażdżycowej ściany aorty), kardiolog również może zdecydować o zabiegu. Dostępne metody chirurgiczne:
- metoda tradycyjna (klasyczna) – polega na otwarciu chirurgicznym klatki piersiowej lub jamy brzusznej, wycięciu tętniaka i wszczepieniu odpowiedniej protezy z tworzywa sztucznego. Najczęściej przeprowadza się ją jako zabieg planowany przy tętniakach aorty wstępującej i łuku aorty.

- Stentgraft – metoda polegająca na wprowadzeniu protezy wewnątrz-naczyniowo, czyli przez światło tętnicy udowej. Protezę kardiolog mocuje przy pomocy metalowego stentu. Musi być ona idealnie dobrana do rozmiarów naczyń, wykonuje się ją indywidualnie dla każdego pacjenta. Stentgraft to nowocześniejsza metoda; mniej inwazyjna, krótsza, z krótszym czasem hospitalizacji, jednak obciążona ryzykiem powikłań.
Niekiedy w przypadku tętniaków rozwarstwiających się lekarz może podjąć decyzję o zszyciu ścian tętnicy lub rozcięciu przegrody pomiędzy dwoma kanałami rozwarstwienia.

W przypadku tętniaków nie zakwalifikowanych przez lekarza kardiologa do zabiegu leczenie opiera się na obserwacji w badaniach obrazowych, eliminacji czynników powodujących choroby naczyniowo- sercowe oraz ewentualnym leczeniu farmakologicznym. W takim przypadku ważne jest wyregulowanie i utrzymanie na prawidłowym poziomie ciśnienia krwi i cholesterolu, z leków stosuje się przede wszystkim β – blokery.
Przy chorobach niedomykalności zastawki aortalnej również wszystko zależy od rozmiarów wady. W jej łagodnym przebiegu, braku uciążliwych objawów i prawidłowej pracy serca, leczenie nie jest konieczne. W pozostałych przypadkach stosuje się leczenie zachowawcze bądź bardziej radykalne, inwazyjne. Leczenie zachowawcze, farmakologiczne, polega na podawaniu przez lekarza kardiologa leków rozszerzających naczynia, ma to na celu zmniejszenie fali zwrotnej. Stosuje się je szczególnie u pacjentów, u których występuje prawidłowa praca lewej komory serca, nawet przy dużej niedomykalności zastawki aortalnej. Jest to wskazanie także u chorych, u których należy unormować krążenie w procesie przygotowania przedoperacyjnego, a także na stałe u pacjentów, u których zabiegi operacyjne są wykluczone ze względu na ogólny stan zdrowia.
Leczenie inwazyjne, operacyjne, polega na wymianie u pacjenta przez lekarza kardiologa uszkodzonej zastawki na zastawkę sztuczną. Popularna jest tzw. operacja metodą Bentalla, podczas której dokonuje się zamiany trzech części aorty; zastawki aorty, części wstępującej aorty oraz pnia aorty. Wszczepia się w to miejsce mechaniczną lub biologiczną zastawkę aortalną wraz z protezą aorty wstępującej, do której lekarz doprowadza ujścia naczyń wieńcowych.
Jeśli nie jest konieczna wymiana wszystkich trzech części, prowadzi się zabiegi o mniejszym zakresie. Sztuczne zastawki serca wymagają zażywania przez pacjenta do końca życia leków przeciwzakrzepowych. Bywa też, że te zastawki ulegają zużyciu. O ile to możliwe, lekarz kardiolog decyduje więc często o wymianie tylko części wstępującej aorty bez naruszenia prawidłowej zastawki.
Przy zwężeniu tętnicy aortalnej również stosuje się dwustopniowy system leczenia. Przy łagodnej wadzie, gdy zwężenie ( stenoza) jest niewielka lub umiarkowana, lekarz kardiolog wprowadza leczenie zachowawcze. Przy ciężkiej wadzie konieczne są działania chirurgiczne, polegające na wymianie całej zastawki lub już terapii półinwazyjnej, zwanej walwutomią. Podczas tego zabiegu kardiolog podczas wprowadzonego przez skórę cewnika z balonem rozkleja lub rozrywa zrośnięte płatki zastawki. Walwulotomia jest skutecznym i dość bezpiecznym zabiegiem, z bardzo rzadkimi powikłaniami w postaci niedomykalności zastawki. Niekiedy jednak u pacjenta występują przeciwwskazania do wykonania tego zabiegu, np. zatorowość lub zwapnienie aparatu podzastawkowego, wówczas konieczny jest pełny zabieg operacyjny z wymianą zastawki.

Skuteczność leczenia zależy od szybkiej, prawidłowej diagnostyki, ciężkości wady oraz doświadczenia i umiejętności lekarza kardiologa.

Czytaj więcej o diecie i rehabilitacji w chorobach aorty.

Konsekwencje braku leczenia


Nieleczone choroby aorty, o ile nie są to niewielkie zmiany fizjologiczne, mają zwykle tragiczne konsekwencje. Najgroźniejszym powikłaniem tętniaka jest jego pęknięcie, które może doprowadzić do dużej utraty krwi, krwotoku do śródpiersia lub jamy otrzewnej i wówczas następuje zgon. Jeśli krwotok następuje do przestrzeni zaotrzewnej możliwa jest jeszcze niekiedy szybka interwencja chirurgiczna. Pęknięciu tętniaka towarzyszy silny ból brzucha, okolicy lędźwiowo – krzyżowej i krocza. Zgon następuje u ok. 80 % przypadków pęknięcia tętniaka aorty. Tętniak, nawet jeśli nie pęknie, uciska na sąsiadujące narządy i upośledza ich funkcjonowanie. Czasem prowadzi też do niedomykalności zastawki aortalnej i następnie do niewydolności serca.
Nagły zgon może być również wynikiem migotania komór, spowodowanym przez nieleczone lub niezdiagnozowane zwężenie zastawki aortalnej. Następuje to zwykle po ok. 2 latach od wystąpienia niewydolności serca. Nieleczone zwężenie aorty daje powikłania w postaci powikłań ciśnienia tętniczego, udarów mózgu, tętniaków aorty, choroby niedokrwiennej serca oraz zastoinowej niewydolności serca. Częstym powikłaniem jest też infekcyjne zapalenie wsierdzia.
Również niedomykalność zastawki aorty może mieć tragiczne skutki. Z czasem prowadzi ona do przeciążenia lewego przedsionka, zmian morfologicznych i niewydolności serca.
Najgorszymi konsekwencjami jest migotanie przedsionków, które poprzez wytwarzanie skrzeplin może być powodem udaru mózgu. W ostrych, przewlekłych stanach może nastąpić zawał, który zwykle bywa śmiertelny.

Chorób aorty nie można więc absolutnie lekceważyć i w przypadku jakichkolwiek podejrzeń czy objawów, należy natychmiast zgłosić się do lekarza kardiologa.

Profilaktyka


Nie wszystkie przyczyny występowania chorób aorty zostały w pełni poznane. Ogólnie przyjmuje się wobec nich profilaktykę jak przy innych chorobach układu sercowo – naczyniowego i ma ona olbrzymie znaczenie. Należy do niej zaprzestanie palenia tytoniu, zdrowa, zrównoważona dieta, regularna aktywność fizyczna, dobrana do potrzeb i możliwości konkretnego człowieka, walka z nadwagą,kontrola i leczenie chorób przewlekłych takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, POChP, choroby tarczycy i inne.
Ważne jest szczególnie utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu.

Wpływ na to ma dieta i szeroko pojęty styl życia.

Prosimy czytać więcej na ten temat w zakładce nadciśnienie tętnicze – rehabilitacja, dieta

 Bibliografia:

  • Michalak A, Michalak K, Bocian R i wsp. Jak zmienia się ocena stanu jakości życia u chorych po operacji z powodu tętniaka aorty brzusznej. Piel Chir Angiol 2009; 3: 93-109.
  • Andrzej Szczeklik Choroby wewnętrzne. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2010. ISBN 978-83-7430-216-6.
  • Wojciech Noszczyk: Chirurgia repetytorium. Warszawa: PZWL, 2009. ISBN 978-83-200-3843-9.

FAQ:

Czy tętniaki aorty występują u dzieci ?

Zdarza się to niezwykle rzadko, ta wada niemal u dzieci nie występuje. Notuje się rocznie ok. 30 takich przypadków na całym świecie. Inne wady aorty, jak na przykład koartacja, czyli wrodzona wada polegająca na zwężeniu aorty w miejscu anatomicznej cieśni występuje już często. Jest piątą co do częstotliwości występowanie wadą układu sercowo – naczyniowego,niemal dwa razy częściej występującą u dzieci płci męskiej.

Czy dzieciom wszczepia się zastawki serca ?

Lekarze ze szpitala na gdańskiej Zaspie przeprowadzili pierwszą taką operację w Polsce w grudniu 2016 roku. Uratowali życie dwuletniej dziewczynce z zapaleniem wsierdzia. Takie operacje należą jednak do rzadkości.

Co zrobić gdy jesteśmy świadkiem pęknięcia u kogoś tętniaka aorty ? Po czym to rozpoznać ?

Szanse na przeżycie takiej osoby są różne w zależności od tego, czy jest to pęknięcie w obrębie klatki piersiowej czy jamy brzusznej. W obu przypadkach towarzyszy temu silny ból, zaburzenia rytmu serca, wystąpienie krwiaków, często utrata przytomności.
Należy natychmiast wezwać pogotowie. Chorego trzeba ułożyć w bezpiecznej pozycji, nie powinien wykonywać żadnych gwałtownych ruchów, ani przyjmować żadnych leków.
Zakazana jest jakakolwiek aktywność fizyczna aż do przybycia fachowej pomocy medycznej.

Rejestracja Wizyty

Spis treści

Kontakt

ul. Dworska 1B, 30-314 Kraków
[email protected]


Szpital Dworska - Kraków

Godziny otwarcia

Poniedziałek:
7:30 - 20:30
Wtorek:
7:30 - 20:30
Sroda:
7:30 - 20:30
Czwartek:
7:30 - 20:30
Piątek:
7:30 - 20:30
Sobota:
7:30 - 14:00
Niedziela:
nieczynne
lokalizacja parkingu

Parking koło Szpitala Dworska - wjazd od ulicy Bułhaka