ZADZWOŃ DO NAS - 12 352 25 25

Dieta kobiet ciężarnych

Zarówno styl życia, jak i sposób odżywiania stosowane już przed ciążą mają wpływ na prawidłowy rozwój i zdrowie dziecka. W trakcie ciąży zmienia się zapotrzebowanie kobiety na energię, białko, a także witaminy oraz składniki mineralne. Odpowiednio zbilansowana dieta niezbędna jest do prawidłowego przebiegu ciąży, rozwoju dziecka oraz zdrowia matki. 

screen

 

Umów wizytę teraz - do dietetyka przyjmującego w naszym szpitalu

mgr Karolina Dereń - spec. dietetyk


mgr Karolina Dereń - dietetyk, Kraków

 

Zalecenia szczegółowe: I trymestr

Podaż energii:

Zwiększone zapotrzebowanie na energię oraz składniki odżywcze w trakcie ciąży związane jest zarówno z rozwojem płodu, a także łożyska i tkanek matczynych. Zwiększająca się masa ciała przyszłej mamy powoduje, iż zwiększeniu ulega również poziom podstawowej przemiany materii, co wymaga stopniowego zwiększania ilości przyjmowanych kcal. 

W trakcie pierwszych tygodni po zapłodnieniu dodatkowy wydatek energetyczny jest niewielki. Wzrost następuje pod koniec pierwszego trymestru.

Według szacowań, wzrost zapotrzebowania energetycznego w trakcie I trymestru ciąży wynosi około 150 kilokalorii na dobę. Jednakże, w sytuacji gdy kobieta przed zajściem w ciąże miała odpowiednią masę ciała- nie występowała u niej niedowaga, nie istnieje potrzeba zwiększania ilości przyjmowanych kcal w trakcie pierwszego trymestru. Do określenia dziennych potrzeb energetycznych ciężarnej koniecznie należy wziąć pod uwagę czynniki takie jak wiek, masa ciała przed ciążą, elementy stylu życia związane z pracą i wysiłkiem fizycznym. 

Zarówno niedowaga jak i otyłość przed i w trakcie ciąży mogą wiązać się z wieloma komplikacjami. Ważne zatem jest aby kontrolować odpowiednie przyrosty masy ciała kobiety ciężarnej w zależności od wartości BMI (body mass index) sprzed ciąży. 

Całkowity przyrost masy ciała podczas całego okresu  ciąży powinien wynosić w przypadku: 

  • niedowagi (BMI< 18,) 12,5- 18kg; 
  • prawidłowej masy ciała (BMI= 18,5-24,9) 11,5-16 kg; 
  • nadwagi (BMI= 25-29,9); 7-11,5 kg;
  • otyłości (BMI ≥ 30) 5-9 kg 

W pierwszym trymestrze ciąży optymalny przyrost masy ciała powinien wynosić od 0,5 do 2 kg.

Składniki odżywcze:

W przypadku białka, według polskich norm, zaleca się aby kobiety ciężarne spożywały około 1,2g na kilogram masy ciała tego składnika na dobę. Istotna jest jakość białka: około 60% powinno stanowić białko pełnowartościowe, czyli pochodzenia zwierzęcego. Jego polecanym źródłem jest m.in. mleko i przetwory mleczne (bardzo ważne również ze względu na to, że stanowią źródło wapnia- zaleca się spożywanie 3-4 szklanek dziennie mleka bądź fermentowanych produktów mlecznych przez kobietę ciężarną), ryby, jaja, chude gatunki mięs. Ważne aby kobiety ciężarne nie spożywały surowego mięsa (np. tatar) surowych ryb (np. sushi), surowych jaj oraz serów pleśniowych i niepasteryzowanego mleka. Produkty te mogą być potencjalnym źródłem zakażenia chorobotwórczymi drobnoustrojami, stanowiącymi zagrożenie dla rozwijającego się dziecka. Pozostałe 40% białka powinno stanowić białko pochodzenia roślinnego. W codziennej diecie można je dostarczyć wraz z produktami takimi jak na przykład nasiona roślin strączkowych (jeżeli są dobrze tolerowane przez przyszłą mamę). 

Udział tłuszczów w codziennej diecie kobiet ciężarnych powinien pokrywać 20-35% zapotrzebowania energetycznego. Ważne aby nasycone kwasy tłuszczowe spożywane były w jak najmniejszej ilości, za to jak najczęściej należy wybierać nienasycone kwasy tłuszczowe. Podczas ciąży zapotrzebowanie organizmu na nienasycone kwasy tłuszczowe wzrasta aż o 50%. Muszą one być dostarczane wraz z pożywieniem. Do głównych źródeł nienasyconych kwasów tłuszczowych zaliczane są oleje roślinne, takie jak na przykład: olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej słonecznikowy. Oprócz tego źródłem tych kwasów są tłuste ryby morskie, orzechy i nasiona.  Szczególnie ważne w trakcie ciąży są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Należy do nich ALA, którego spożycie powinno wynosić minimum 0,5% dziennej wartości energetycznej diety kobiety ciężarnej. Oprócz tego kwasy tłuszczowe DHA oraz EPA, których zalecane spożycie wynosi odpowiednio 100-200mg/doba oraz 250mg/doba. Odpowiednia ilość tych kwasów jest niezbędna między innymi do prawidłowego rozwoju mózgu dziecka, odpowiedniego funkcjonowania neuronów.  Źródłem kwasów omega-3 są tłuste ryby morskie (zaleca się aby ciężarne spożywały dwie porcje tłustych ryb morskich tygodniowo), olej rzepakowy, siemię lniane orzechy włoskie.  

W ciąży zalecane jest ograniczenie tłuszczów zwierzęcych, które stanowią źródło nasyconych kwasów tłuszczowych. Wpływają one na wzrost poziomu cholesterolu we krwi, przyczyniając się tym do rozwoju miażdżycy. Należy unikać również produktów takich jak twarde margaryny, dania typu fast food, sosy i zupy proszku, słodycze, ponieważ zawierają one niekorzystne izomery trans kwasów tłuszczowych. 

Węglowodany w diecie kobiet ciężarnych powinny dostarczać 55-60% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Najlepszym wyborem będą węglowodany złożone, których źródłem mogą być: mąka pełnoziarnista; pszenna, gryczana; orkiszowa, pieczywo pełnoziarniste, płatki owsiane, ryż, kasze, makarony, ziemniaki. 

Zalecane jest wybieranie produktów z pełnego przemiału, ponieważ zawierają one znacznie większą zawartość witamin i składników mineralnych w porównaniu do produktów oczyszczonych (na przykład jasnego pieczywa). 

Ograniczeniu powinny ulec cukry proste, których udział nie powinien przekraczać 10% dziennej wartości energetycznej diety. 

Ważna jest również odpowiednia podaż błonnika (20-40 g na dobę). Jego źródłem są wcześniej wspomniane produkty zbożowe oraz warzywa i owoce. Oprócz tego, że stanowią źródło błonnika,  warzywa i owoce dostarczają cennych witamin i składników mineralnych. W diecie kobiety ciężarnej w I trymestrze warto uwzględnić minimum 400g warzyw oraz 300g owoców dziennie. 

Nawodnienie:

Podczas ciąży, ze względu na wzrost objętości krwi krążącej, a także rozwój tkanek płodowych i zwiększanie się masy narządów kobiety, zwiększeniu ulega zapotrzebowanie na płyny. Woda od samego początku ciąży stanowi niezbędny element prawidłowego rozwoju dziecka. Woda przenika do płodu z krążenia matki poprzez łożysko. W ciągu jednej godziny dochodzi do wymiany w przybliżeniu 450 ml wody przez łożysko.  Wiele dolegliwości związanych z I trymestrem (np. nudności, zaparcia, wymioty, sucha skóra) mogą ulec ograniczeniu dzięki prawidłowemu nawodnieniu. Zalecane spożycie płynów w trakcie ciąży jest sprawą indywidualną i wiąże się z wieloma czynnikami (temperaturą otoczenia, stopniem wilgotności pomieszczeń, masy ciała ciężarnej oraz podejmowaną przez nią aktywnością).  Ogólnie przyjmuje się, że średnie zapotrzebowanie na płyny w trakcie ciąży wynosi około 2-2,5 l dziennie. Z diety ciężarnej należy wykluczyć słodzone, kolorowe, energetyzujące napoje. Pod żadnym pozorem ciężarna nie powinna spożywać napojów alkoholowych, nawet w małych ilościach. Szczególnie polecane jest picie wody, która powinna stanowić większość spożywanych napojów. Warto wybierać butelkowaną wodę źródlaną lub mineralną niskozmineralizowaną. Resztę można pokryć pijąc herbaty owocowe, herbaty ziołowe dozwolone dla kobiet ciężarnych, soki warzywne lub owocowe bez dodatku cukru. Część zalecanej ilości płynów jest również uzupełniana wraz ze spożywaniem mleka, produktów mlecznych i zup. 

Obowiązkowa suplementacja:*

Kwas foliowy: 0,4mg/doba

Jod: 200 µg/doba

Witamina D3: 2000IU/doba

*szczegóły w dalszej części artykułu

Zalecenia dietetyczne w kolejnych trymestrach w dużej mierze pokrywają się z zaleceniami z I trymestru. Różnice i dodatkowe zalecenia wyszczególniono poniżej. 

Zalecenia dodatkowe: II trymestr 

Podaż energii:

Według aktualnych polskich norm żywienia wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej ciężarnej w trakcie II trymestru powinna zostać zwiększona o 360 kcal na dobę. 

W przypadku stopniowego przyrostu masy ciała podczas II trymestru, zaleca się aby prawidłowy tygodniowy wzrost wynosił w przybliżeniu:

  • 0,5-0,6 kg/tydzień w przypadku niedowagi
  • 0,4-0,5 kg/tydzień w przypadku prawidłowej masy ciała
  • 0,2- 0,3 kg/tydzień w przypadku nadwagi lub otyłości

Składniki odżywcze:

Podaż białka jest analogiczna tak jak w czasie I trymestru. Zmianie ulega natomiast podaż tłuszczów- należy zwiększyć ich ilość o około 8-14 gramów na dobę. Ze względu na zwiększenie kaloryczności dodatkowo należy zwiększyć odpowiednio podaż węglowodanów, tak aby stanowiła 55-60% aktualnej ilości przyjmowanych kcal. Warto również zwiększyć podaż warzyw i owoców o dodatkowe 100g.

Obowiązkowa suplementacja:*

Jod: 200 µg/doba

Witamina D3: 2000IU/doba

*szczegóły w dalszej części artykułu

Zalecenia dodatkowe: III trymestr

Podaż energii:

Podczas III trymestru dodatkowa ilość spożywanych kilokalorii powinna wynosić 475 kcal na dobę. 

Prawidłowe tygodniowe przyrosty masy ciała analogiczne są do tych przedstawionych w II trymestrze. 

Składniki odżywcze:

Podaż białka jest analogiczna tak jak w czasie I trymestru (1,2g/kg m.c./d). Zmianie ulega podaż tłuszczów- należy zwiększyć ich ilość o około 11-18 gramów na dobę. Ze względu na zwiększenie kaloryczności dodatkowo należy zwiększyć odpowiednio podaż węglowodanów, tak aby stanowiła 55-60% aktualnej ilości przyjmowanych kcal. 

Obowiązkowa suplementacja:*

Jod: 200 µg/doba

Witamina D3: 2000IU/doba

*szczegóły w dalszej części artykułu

Suplementacja w trakcie ciąży

W trakcie ciąży bardzo istotna jest odpowiednia podaż witamin oraz składników mineralnych. Ważne aby codzienna dieta ciężarnej była urozmaicona oraz składała się z różnorodnych produktów spożywczych. Dzięki temu łatwiejszym jest uniknięcie niedoborów pokarmowych, na które przyszłe mamy są szczególnie narażone. W przypadku zbyt małej podaży folianów, witaminy D, jodu, żelaza, może dochodzić do rozwoju zaburzeń u rozwijającego się dziecka. Każdą suplementację należy wprowadzać po uprzedniej konsultacji z lekarzem. 

Wszystkie kobiety planujące ciąże powinny wdrożyć suplementację kwasu foliowego, na co najmniej sześć tygodni przed koncepcją, ze względu na ryzyko występowania wad cewy nerwowej w przypadku niedoboru tego składnika. Następnie suplementacja kwasem foliowym w ilości 0,4mg/d powinna być kontynuowana przez 12 pierwszych tygodni ciąży. W przypadku kobiet, które w wywiadzie rodzinnym zgłaszały występowanie wad cewy nerwowej, a także kobiety stosujące leki przeciwpadaczkowe, powinny stosować wyższą dawkę kwasu foliowego. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dawka kwasu foliowego powinna również ulec zwiększeniu u kobiet ze stwierdzoną otyłością, hiperhomocysteinemią oraz w trakcie leczenia niedokrwistości megaloblastycznej. 

Podczas ciąży wzrasta również zapotrzebowanie na jod. Związane jest to między innymi z zapotrzebowaniem rozwijającego się dziecka, ze wzrostem aktywności dejodynaz, utratą jodu przez nerki. Zbyt niska podaż jodu może przyczyniać się do ryzyka występowania niedorozwoju umysłowego u dzieci.  Zwiększone zapotrzebowanie na jod stwierdza się już w pierwszym trymestrze. Zalecana dobowa dawka jodu dla kobiet, które planując ciążę, ciężarnych oraz karmiących wynosi 200 μg/doba. 

Bardzo istotną rolę pełni również witamina D3. Dawka suplementacyjna witaminy D3 powinna zostać ustalona indywidualnie przez lekarza po oznaczeniu stężenia 25(OH)D we krwi. Zwykle stosowane są dawki 800-2000 IU/dobę w zależności m.in. od masy ciała, od września do kwietnia lub przez wszystkie miesiące, jeżeli nie jest możliwe zapewnienie efektywnej syntezy skórnej w letnich miesiącach. Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, witamina D3 powinna być suplementowana zarówno u kobiet planujących ciążę, jak i ciężarnych oraz w okresie laktacji w dawce wynoszącej średnio 2000IU/ doba. 

Zapotrzebowanie na żelazo w diecie kobiet ciężarnych znacznie wzrasta i wynosi  27 mg. Z tego względu kobiety ciężarne są szczególnie narażone na niedokrwistość z niedoboru żelaza. W przypadku kobiet, u których przed planowaną ciążą zdiagnozowano anemię, należy prowadzić suplementację doustnymi preparatami żelaza przed planowaną koncepcją, a następnie po ukończeniu 8 tygodnia ciąży. W przypadku zdiagnozowania niedokrwistości u ciężarnej ważna jest szybka interwencja lekarska i wprowadzenie suplementacji preparatami żelaza po ukończeniu 8 tygodnia ciąży w dawce od 30mg/doba i zwiększanie dawki do 60-120mg w przypadku potwierdzenia różnego stopnia niedokrwistości. 

Ze względu na bardzo ważne korzyści wynikające z działania kwasów omega-3, a zwłaszcza DHA (głównym źródłem są tłuste ryby morskie) bardzo ważne jest dostarczanie ich z dietą. Jeżeli ciężarna nie spożywa ryb ani innych źródeł DHA, zalecane jest przyjmowanie minimum 600mg DHA dziennie. Natomiast w przypadku wysokiego ryzyka przedwczesnego porodu, może to być nawet 1000mg/doba  DHA. 

Suplementacja zarówno witamin, jak i składników mineralnych powinna być zindywidualizowana, zawsze skonsultowana z lekarzem, a podczas jej planowania powinny być brane pod uwagę zmiany w zależności od nawyków żywieniowych ciężarnej oraz przynależności do danych grup ryzyka. Zgodnie z obowiązującym stanem wiedzy bezsporna jest suplementacja przez kobietę ciężarną: kwasu foliowego, jodu, witaminy D3 wobec potwierdzonego ryzyka występowania niedoboru tych składników w populacji. Natomiast składniki takie jak żelazo, DHA czy przykładowo magnez i inne, należy suplementować w zależności od występowania i stopnia niedoborów lub specyficznego ryzyka ich wystąpienia.

Podsumowując: odpowiednio zbilansowana, zindywidualizowana dieta jest niezbędna zarówno podczas planowania ciąży oraz w jej trakcie. Należy pamiętać, że ciąża to pod żadnym pozorem nie jest czas na odchudzanie, ani na "jedzenie za dwoje". Odpowiednio dostosowana kaloryczność, podaż makroskładników, witamin i składników mineralnych pochodzących z różnorodnych grup żywności jest najbezpieczniejszym i najprzyjemniejszym sposobem na odżywianie się w trakcie tego wyjątkowego czasu. 

Referencje:

  • Jarosz M. Praktyczny podręcznik dietetyki. Szostak-Węgierek D. Ciąża.Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia; 2010: 71–77. 
  • Karowicz-Bilińska A., Nowak-Markwitz E., Opala T. i wsp.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania  witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol. 2014,85(5), 395-399.
  • Makowska-Donajska M., Hirnle L.: Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017;  4 (2), 166–172.
  • Wendołowicz A., Stefańska E., Ostrowska L.: Żywienie kobiet w okresie ciąży. Med. Og Nauk Zdr. 2014; 21(3): 341–345.

Rejestracja Wizyty

Spis treści

Kontakt

ul. Dworska 1B, 30-314 Kraków
[email protected]


Szpital Dworska - Kraków

Godziny otwarcia

Poniedziałek:
7:30 - 20:30
Wtorek:
7:30 - 20:30
Sroda:
7:30 - 20:30
Czwartek:
7:30 - 20:30
Piątek:
7:30 - 20:30
Sobota:
7:30 - 14:00
Niedziela:
nieczynne
lokalizacja parkingu

Parking koło Szpitala Dworska - wjazd od ulicy Bułhaka