ZADZWOŃ DO NAS - 12 352 25 25

Otyłość

Otyłość jest najczęściej występującą przewlekłą chorobą metaboliczną obecnych czasów, która dotyczy zarówno dzieci, młodzieży jak i dorosłych. Polega na znacznym, patologicznym zwiększeniu ilości tkanki tłuszczowej, co stanowi przyczynę zwiększonej zachorowalności a w rezultacie także śmiertelności. W ostatnich latach znacząco obniża się próg wiekowy osób z nadmierną masą ciała. Szacuje się, iż co piąte dziecko w Europie zmaga się z nadwagą. Warto zauważyć, iż otyłość najczęściej nie stanowi wyłącznie nagromadzenia tłuszczu zaotrzewnowo, lecz także w narządach, takich jak wątroba oraz trzustka. Nadmiernej masie ciała zwykle towarzyszą cukrzyca, nadciśnienie i choroba niedokrwienna serca. Liczba osób otyłych stale wzrasta.

 

Umów wizytę teraz - do dietetyka przyjmującego w naszym szpitalu

mgr Dominika Grońska - dietetyk kliniczny


mgr Dominika Grońska - dietetyk kliniczny

mgr Karolina Dereń - spec. dietetyk


mgr Karolina Dereń - dietetyk, Kraków

 

Wyróżnia się otyłość pierwotną oraz wtórną. Otyłość pierwotna powodowana jest przez nadmiar dostarczanej energii w stosunku do możliwości zużycia jej przez organizm. Ten rodzaj występuje zazwyczaj w przypadku pacjentów spożywających żywność wysoko przetworzoną, zawierającą dużą ilość węglowodanów prostych i tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, przy jednoczesnym braku aktywności fizycznej. Jest to najczęstsza przyczyna otyłości u dzieci. Inny rodzaj stanowi otyłość wtórna, która pojawia się w przebiegu takich chorób jak niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, zespół Turnera i innych schorzeń o podłożu genetycznym, w wyniku wad rozwojowych oraz urazów ośrodkowego układu nerwowego. Występuje ona także przy długotrwałym przyjmowaniu niektórych leków, do których zalicza się m.in. kortykosteroidy, leki przeciwdepresyjne i przeciwpadaczkowe, insulina.

Istnieje również podział ze względu na lokalizację tkanki tłuszczowej. Typ brzuszny lub centralny dotyczy gromadzenia tłuszczu w okolicy zaotrzewnowej i powoduje ryzyko chorób naczyniowo-sercowych, zwiększa także zapadalność na nowotwory. Typ pośladkowo-udowy lub obwodowy wiąże się z kumulacją tkanki tłuszczowej w okolicach bioder i pośladków.

Przyczyny występowania otyłości

Na rozwój otyłości wpływa wiele czynników, z których najczęstsze to genetyczne, środowiskowe, psychologiczne oraz socjoekonomiczne. Może być spowodowana także zaburzeniami hormonalnymi. Czynniki genetyczne odpowiadają za wystąpienie otyłości w 25-45%. Dziedziczenie ma charakter wielogenowy, co oznacza, iż nie wykryto pojedynczego genu odpowiedzialnego za zwiększanie masy ciała. Bardzo duży wpływ wywierają również czynniki środowiskowe, a więc nieprawidłowe nawyki żywieniowe w połączeniu z niewystarczającą aktywnością fizyczną. Ponadto zauważono korelację między niedoborem witaminy D3 a otyłością, co związane jest z zaburzonym metabolizmem glukozy i może przyczyniać się do nasilenia problemu.

Diagnostyka

W celu diagnostyki otyłości wykonuje się badania antropometryczne przy użyciu wskaźników, mających pomóc w określeniu stopnia nieprawidłowości masy ciała. Najpopularniejszym, używanym od lat 40. XIX wieku jest wskaźnik BMI (Body Mass Index, wskaźnik masy ciała), który oblicza się w oparciu o wagę pacjenta oraz jego wzrost. W przypadku dorosłych otyłość rozpoznaje się przy BMI równym lub przekraczającym 30 kg/m2. Alternatywnym dla niego i używanym coraz częściej jest BAI (Body Adiposity Index, wskaźnik otłuszczenia ciała), który oblicza się przy użyciu obwodu bioder i wzrostu. Inne stosowane w diagnostyce wskaźniki to WC (Waist Circumference, obwód pasa), WHR (Waist to Hip Ratio, stosunek obwodu talii do obwodu bioder) i WHtR (Waist to Height Ratio, stosunek obwodu talii do wysokości ciała). Ze względu na powikłania związane z otyłością dotyczącą trzewnej tkanki tłuszczowej, za najbardziej efektywne wskaźniki uważa się obecnie WC i WHtR.

Oprócz wspomnianych badań antropometrycznych istotną częścią diagnostyki jest wywiad rodzinny oraz badania laboratoryjne, w tym cholesterol i jego frakcje, trójglicerydy oraz stężenie glukozy. Stanowią one ważne markery predyspozycji w kierunku otyłości. Warto także skontrolować pracę tarczycy oraz wątroby poprzez badanie stężenia TSH i enzymów wątrobowych. Potrzebna będzie rozmowa o dotychczasowych nawykach żywieniowych pacjenta i ewentualnych zaburzeniach odżywiania, epizodach depresji oraz czynnikach takich jak przewlekły stres. U pacjentów palących koniecznym jest porzucenie nałogu.

Aby określić ilość tkanki tłuszczowej, ze szczególnym uwzględnieniem jej zawartości w narządach i przestrzeni zaotrzewnowej, stosuje się metody obrazowe, takie jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Zastosowanie kliniczne mają także analiza impedancji bioelektrycznej (BIA), która opiera się na różnicy w przewodzeniu prądu elektrycznego w przedziale wodnym i tłuszczowym, oraz absorpcjometria promieniowania X o dwóch energiach (DEXA), wykorzystująca zjawisko osłabienia wiązki promieniowania jonizującego, przechodzącej przez różne tkanki.

Otyłość – do czego prowadzi?

Szacuje się, iż otyłość jest główną przyczyną 10-13% przedwczesnych zgonów w Europie. Wraz z nią zauważa się występowanie zaburzeń metabolicznych, z których najczęstszymi są cukrzyca, zespół metaboliczny, hiperurykemia. U pacjentów zmagających się z otyłością pojawia się nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, choroba niedokrwienna serca, zakrzepica żylna, może także wystąpić udar. Częstym powikłaniem są choroby układu oddechowego, czyli astma, niedotlenienie oraz zespół bezdechu sennego. Mają miejsce zmiany kostno-stawowe i wiążące się z tym bóle stawów, choroby przewodu pokarmowego (kamica żółciowa, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, refluks żołądkowo-przełykowy, przepuklina), może wystąpić nietrzymanie moczu, zaburzenia płodności. Do pozostałych powikłań zaliczają się zakażenia skórne, obrzęk limfatyczny, choroby okołozębowe czy białkomocz.

Otyłość przyczynia się do rozwoju wielu chorób, które mogą prowadzić w konsekwencji do powstania chorób nowotworowych. U kobiet najczęściej występuje rak trzonu i szyjki macicy, jajnika, pęcherzyka żółciowego, natomiast u mężczyzn nowotwory prostaty oraz jelita grubego. W przypadku dzieci i młodzieży otyłość może powodować poważne konsekwencje w postaci nadciśnienia tętniczego i miażdżycy, a także wady postawy, skrzywienia kręgosłupa i płaskostopie. U dorastających dziewcząt występują zaburzenia miesiączkowania, u chłopców natomiast zaburzenia dojrzewania płciowego i ginekomastia. Ponadto często dochodzi do rozwoju stłuszczenia wątroby, pojawia się także niedomykalność zastawki płucnej, co prowadzi do trudności z prawidłowym oddychaniem. Istotne konsekwencje dotyczą również obniżenia jakości życia. Zarówno w przypadku pacjentów dorastających, jak i osób dorosłych pojawia się niska samoocena, problemy z akceptacją własnego wyglądu, a wraz z tym większa skłonność do występowania stanów depresyjnych.

Profilaktyka i leczenie otyłości

W profilaktyce otyłości stosuje się prewencję pierwotną, mającą na celu ograniczenie zapadalności na otyłość oraz wtórną, której celem jest zmniejszanie ryzyka powikłań. Należy zwracać szczególną uwagę na rozpowszechnianie wiedzy o zagrożeniach związanych z otyłością, a także propagować aktywność fizyczną. W przypadku pacjentów z nadwagą, u których może pojawić się otyłość, sugeruje się optymalną dietę niskokaloryczną, bogatą w witaminy i minerały. Ważnym jest dostosowywanie ilości posiłków do zapotrzebowania, aby nie powstawały nadwyżki energetyczne.

Początkowym etapem leczenia otyłości jest zapobieganie dalszemu wzrostowi masy ciała, wraz z jednoczesnym podjęciem leczenia chorób towarzyszących. Ubytek wagi powinien być stosunkowo nietrudny do osiągnięcia, zindywidualizowany dla każdego pacjenta oraz długotrwały. Aby spadek masy ciała był realny oraz przynosił korzyści zdrowotne, zaleca się redukcję od 5 do 15% masy ciała w ciągu sześciu miesięcy. Przy otyłości znacznego stopnia (BMI równe lub wyższe niż 35 kg/m2) zaleca się ubytek co najmniej 20%. Ważne, aby pacjent zrozumiał istotę otyłości jako choroby przewlekłej, z czym wiąże się konieczność dożywotniej kontroli masy ciała.

U pacjentów obciążonych rodzinną historią otyłości, u których redukcja masy ciała nie występuje mimo podejmowania działań przy pomocy leczenia zachowawczego, stosuje się metody chirurgii bariatrycznej. Są to operacje, które powodują restrykcyjne ograniczenie spożycia pokarmów, np. poprzez plastykę żołądka.

Dietę należy utrzymywać zgodnie z zaleceniami dietetyka. W ramach diety nastąpi obniżenie gęstości energetycznej przyjmowanych pokarmów i płynów oraz zmniejszenie ich ilości. Pacjenci powinni unikać podjadania między posiłkami oraz jedzenia w nocy. W celu podjęcia aktywności fizycznej warto rozpocząć od ograniczenia zachowań związanych z siedzącym trybem życia i stopniowo zwiększać ilość ruchu, np. poprzez wybór roweru zamiast samochodu czy schodów, nie windy. Należy mieć na uwadze, że leczenie może również wymagać wsparcia psychologicznego.

Źródła:

  • Tatoń J., Czech A., Bernas M., Otyłość. Zespół metaboliczny, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2006.
  • Wąsowski M., Walicka M., Marcinowska-Suchowierska E., Otyłość – definicja, epidemiologia, patogeneza, Postępy Nauk Medycznych 2013, t. XXVI, nr 4, s. 301-306.
  • Przybylska D., Kurowska M., Przybylski P., Otyłość i nadwaga w populacji rozwojowej, Hygeia Public Health 2012, t. 47, nr 1, s. 28-35.
  • Lizak D., Budzowski A., Seń M., Czarny W., Przegląd antropometrycznych mierników otłuszczenia ciała stosowanych w diagnozowaniu otyłości, Hygeia Public Health 2016, t. 51, nr 2, s. 124-133.
  • Tsigos C., Hainer V., Basdevant A., Finer N., Fried M., Mathus-Vliegen E., Micic D., Maislos M., Roman G., Schutz Y., Toplak H., Zahorska-Markiewicz B., Postępowanie w otyłości dorosłych: europejskie wytyczne dla praktyki klinicznej, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2009, tom 5, nr 3, s. 87–98.

Rejestracja Wizyty

Spis treści

Kontakt

ul. Dworska 1B, 30-314 Kraków
[email protected]


Szpital Dworska - Kraków

Godziny otwarcia

Poniedziałek:
7:30 - 20:30
Wtorek:
7:30 - 20:30
Sroda:
7:30 - 20:30
Czwartek:
7:30 - 20:30
Piątek:
7:30 - 20:30
Sobota:
7:30 - 14:00
Niedziela:
nieczynne
lokalizacja parkingu

Parking koło Szpitala Dworska - wjazd od ulicy Bułhaka