Zaburzenia równowagi, nagłe zawroty głowy - przyczyny, diagnostyka laryngologiczna

Zaburzenia równowagi, nagłe zawroty głowy - jak wygląda konsultacja laryngologiczna?

Czego spodziewać się podczas wizyty u lekarza laryngologa, gdy chcesz zdiagnozować przyczyny zawrotów głowy:

1. Lekarz zada Ci pytania dotyczące okoliczności i częstotliwości występowania zawrotów głowy, obecności objawów towarzyszących (np. nudności, wymiotów, bólu głowy, bólu ucha, szumów usznych, trudności z chodzeniem), ewentualnych urazów głowy, infekcji ucha oraz zabiegów operacyjnych w obrębie ucha w przeszłości, schorzeń współistniejących (np. nadciśnienia tętniczego, miażdżycy). 
2. Następnie laryngolog zbada przewód słuchowy zewnętrzny i oceni błonę bębenkową, sprawdzi czy w uchu nie gromadzi się nadmiar wydzieliny i czy ucho nie wykazuje cech zapalenia.
3. Istotna jest ponadto ocena równowagi z wykorzystaniem prostych testów pozwalających ocenić funkcje przedsionkowe, np. test Dix-Hallpike'a, test Romberga, lub innych. 
4. W niektórych przypadkach laryngolog może wykonać badanie tympanometryczne lub zlecić testy audiologiczne. 
5. Celem wykluczenia groźnych zmian zapalnych, nowotworowych czy malformacji naczyniowych lekarz zleca wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego głowy. Jeżeli już wykonano u Ciebie takie badania, przynieś ich wyniki na konsultację laryngologiczną. 
6. Po zebraniu wszystkich informacji i wyników badań laryngolog ustali diagnozę i przedstawi plan leczenia. Postępowanie może obejmować opcje takie jak: manewry pozycjonujące w przypadku łagodnych położeniowych zawrotów głowy, leki przeciwzapalne, leki przeciwwymiotne, psychoterapię.
7. Jeżeli przyczyny związane z funkcjonowaniem przedsionkowego narządu równowagi zostaną wykluczone, lekarz zaleci konsultację z innymi specjalistami, takimi jak neurolog czy kardiolog. 

Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy

Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy (BPPV, benign paroxysmal positional vertigo) są najczęstszą obwodową przyczyną zawrotów głowy. Objawy powstają w wyniku nieprawidłowego przemieszczania się otolitów w wypełnionych płynem kanałach półkolistych ucha wewnętrznego. Ruchy otolitów wywołują odkszałcenie komórek rzęsatych łagiewki, co powoduje przekazanie informacji dotyczących zmian położenia głowy, w tym przechylenia, obrotu i przyspieszenia liniowego do centralnego układu nerwowego. W przypadku położeniowych zawrotów głowy otolity w kanale spowalniają, a nawet mogą nieprawidłowo pobudzać receptory łagiewki, tworząc sygnały niespójne z rzeczywistym ruchem głowy. Ta rozbieżność informacji sensorycznych prowadzi do powstania uczucia zawrotów głowy.

Większość przypadków BPPV występuje bez określonej przyczyny i określa się je jako BPPV pierwotne lub idiopatyczne. Pozostałe przypadki nazywane są wtórnymi BPPV i często są związane z podstawową patologią, taką jak: uraz głowy, zapalenie nerwu przedsionkowego, zapalenie błędnika, choroba Ménière’a, migrena, zmiany niedokrwienie. Najczęstszą przyczyną wtórnego BPPV jest uraz głowy, który może doprowadzić do uwolnienia mnogich otolitów do endolimfy. 

Jak wyglądają napadowe położeniowe zawroty głowy?

Nasilenie objawów u różnych pacjentów może być bardzo zmienne. W skrajnych przypadkach nawet najmniejszy ruch głowy może spowodować nudności i wymioty.  Ataki silnych zawrotów głowy występują tylko wtedy, gdy następuje ruch głowy. W spoczynku objawy nie występują. 

Diagnostyka napadowych położeniowych zawrotów głowy

Manewr Dixa-Hallpike’a jest standardowym testem pozwalającym na rozpoznanie BPPV. Objawem patognomonicznym BPPV jest oczopląs rotacyjny z opóźnieniem i krótkim czasem trwania. W manewrze Dixa-Hallpike'a pacjent zostaje szybko przeniesiony z pozycji siedzącej do pozycji leżącej z głową obróconą o 45 stopni w prawo (lekarz podtrzymuje głowę pacjenta). Po 20–30 sekundach pacjenta przywraca się do pozycji siedzącej. Jeśli występuje oczopląs, tę samą procedurę powtarza się po lewej stronie. 

Leczenie

Leczenie obejmuje głównie postępowane zachowawcze - naukę manewrów pozycjonujących otolity w kanałach półkolistych. 

Zapalenie błędnika

Błędnik współpracuje z ośrodkami nerwowymi w mózgu, aby umożliwić utrzymanie równowagi podczas ruchu oraz orientację przestrzenną. Zapalenie błędnika może być spowodowane przez wirusy, bakterie lub choroby ogólnoustrojowe. W rzadkich przypadkach schorzenie prowadzi do kostniejącego zapalenia błędnika, podczas którego dochodzi do patologicznego kostnienia błędnika błoniastego. Zapalenie nerwu przedsionkowego jest często używane zamiennie z zapaleniem błędnika, ponieważ objawy i obraz kliniczny są niezwykle podobne. Jednak prawdziwe zapalenie nerwu przedsionkowego to zapalenie ograniczone do samego nerwu przedsionkowego, bez zapalenia błędnika. 

Objawy zapalenia błędnika

Najczęstsze objawy zapalenia błędnika to nudności, wymioty i silne zawroty głowy typu „wirowanie w pokoju”. Objawy trwają nie dłużej niż 72 godziny, jednakże problemy z równowagą i sporadyczne krótkie epizody zawrotów głowy mogą utrzymywać się jeszcze przez kilka tygodni. Pacjenci mogą również skarżyć się na ubytek słuchu lub szumy uszne. 

Diagnostyka zapalenia błędnika

W diagnostyce ważne jest badanie przesiewowe pod kątem czynników ryzyka. Należą do nich niedawne infekcje wirusowe (infekcje górnych dróg oddechowych), perlak ucha, przebyta operacja ucha, przebyte złamanie kości skroniowej lub czaszki, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i ostre/przewlekłe zapalenie ucha środkowego. Podczas badania pacjenci często wykazują oczopląs, odbiorczy ubytek słuchu w uszkodzonym uchu, zaburzenia chodu i równowagi. Otoskopia może dostarczyć wskazówek co do etiologii choroby, np. zapalenia ucha środkowego lub perlaka. W niektórych przypadkach pomocne w diagnostyce są badania obrazowe – rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa.

Leczenie zapalenia błędnika

Wybór metody leczenia zależy od czynnika wywołującego zapalenie, np:

• W bakteryjnym zapaleniu błędnika stosuje się antybiotykoterapię. Doustne antybiotyki są leczeniem pierwszego rzutu w przypadku ostrego zapalenia ucha środkowego z nienaruszoną błoną bębenkową. Jeżeli infekcja nie ustąpi, konieczne może być podanie antybiotyków dożylnie. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie zabiegowe polegające na oczyszczeniu ucha środkowego z zalegającej ziarniny zapalnej. 
• Wirusowe zapalenie błędnika należy leczyć głównie poprzez nawodnienie, podawanie leków przeciwwymiotnych i odpoczynek. Obecnie istnieje niewiele mocnych dowodów dotyczących stosowania leków przeciwwirusowych i sterydów w wirusowym zapaleniu błędnika. 
• W leczeniu autoimmunologicznego zapalenia błędnika stosuje się kortykosteroidy. 

Choroba Meniere'a

W chorobie Ménière’a nadmierne nagromadzenie endolimfy w błędniku zakłóca prawidłową równowagę i przekaźnictwo sygnałów pomiędzy uchem wewnętrznym a mózgiem. Nieprawidłowość ta powoduje zawroty głowy i inne objawy choroby Ménière’a takie jak: szumy uszne, ubytek słuchu, uczucie pełności lub zatkania ucha.

Istnieje wiele teorii na temat przyczyn choroby Ménière’a. Według jednej z nich choroba Ménière’a stanowi wynik zwężenia naczyń krwionośnych analogicznego do zmian naczyniowych typowych dla migreny. Ponadto choroba może być konsekwencją infekcji wirusowych, alergii lub reakcji autoimmunologicznych. Ponieważ w niektórych przypadkach choroba Ménière’a występuje rodzinnie, proponuje się, że schorzenie to może być również wynikiem zmian genetycznych powodujących nieprawidłowości w objętości lub regulacji ciśnienia płynu endolimfalnego. 

Leczenie choroby Meniere'a

• Leczenie farmakologiczne (np. meklizyna, diazepam) może pomóc złagodzić zawroty głowy i skrócić czas ich trwania. 
• Ograniczenie soli w diecie, stosowanie leków moczopędnych - celem jest zmniejszenie ilości płynów zatrzymywanych w organizmie, co może pomóc zmniejszyć objętość płynu i ciśnienie w uchu wewnętrznym.
• Ograniczenie kofeiny, czekolady i alkoholu u osób, które zaobserwowały, że ich spożycie wyzwala napady zawrotów głowy. 
• Ostrzykiwanie ucha środkowego gentamycyną lub kortykosterydem pomaga kontrolować zawroty głowy, ale znacznie zwiększa ryzyko utraty słuchu, ponieważ może to uszkodzić mikroskopijne komórki rzęsate w uchu wewnętrznym.
• Terapia przerywaną impulsacją ciśnienia powietrza. 
• Niektóre zabiegi chirurgiczne (jako ostateczność) są wykonywane na worku endolimfatycznym w celu jego dekompresji. Inną możliwą operacją jest przecięcie nerwu przedsionkowego. 

Zaburzenia równowagi, zawroty głowy - umów wizytę u lekarza laryngologa