ZADZWOŃ DO NAS - 12 352 25 25

Dna moczanowa

Czym jest dna moczanowa?

Dna moczanowa, nazywana również artretyzmem lub podagrą, jest chorobą spowodowaną zbyt wysokim poziomem kwasu moczowego we krwi, odkładającego się w tkankach i narządach w postaci kryształów moczanu sodu.

Dna moczanowa to jedna z najstarszych chorób znanych medycynie, już po raz pierwszy wspominano o niej w starożytnym Egipcie ponad 2500 lat p.n.e., a w późniejszym czasie została zbadana i opisana przez Hipokratesa, który już wtedy powiązał jej przyczyny z wystawną, obfitą dietą i nadmiernym spożywaniem alkoholu, dzięki czemu zyskała miano "choroby bogaczy i króli", którzy w tamtych czasach jako jedyni mogli sobie pozwolić na taki tryb życia. 

Choroba zazwyczaj objawia się jako ostre lub nawracające zapalenie stawów, z silnym bólem, obrzękiem i zaczerwienieniem - najczęstsze miejsce występowania zmian to staw dużego palca stopy (staw śródstopno-paliczkowy palucha) i nazywana jest wtedy podagrą.

Jej powodem jest hiperurykemia – czyli podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi (> 7 mg/dl; 420 umol/l), stan, który może przebiegać bez objawów klinicznych, przyczynia się jednak do rozwoju zapalenia stawów – dny moczanowej.

Przy wyższych stężeniach kwasu moczowego w surowicy krwi może dochodzić do krystalizacji kwasu moczowego i tworzenia się kryształów moczanu sodu w tkankach i narządach, najczęściej w obrębie stawów, tkankach okołostawowych, w obrębie tkanek miękkich (guzki dnawe), w nerkach i drogach moczowych. Prowadzi to do powstania odczynu zapalnego, który może przejść w proces przewlekły i spowodować trwałe uszkodzenie chrząstki stawów i kości, a także narządów wewnętrznych (niewydolność nerek, kamica moczowa). 

Nie jest znany czynnik odpowiedzialny za krystalizację kwasu moczowego lub moczanu sodu u osób z hiperurykemią.

 

Umów wizytę teraz - do lekarza specjalizującego się w leczeniu dny moczanowej w naszym szpitalu

lek.med. Anna Ficek - spec. reumatolog


lek.med. Anna Ficek - spec. reumatolog

 

U kogo można podejrzewać dnę moczanową?

Według statystyk dna moczanowa występuje u ok. 1-2 proc. populacji, najczęściej jednak u mężczyzn powyżej 40 roku życia. Zdecydowanie rzadziej dotyka kobiet, najczęściej pojawiając się dopiero po menopauzie.

W ostatnim czasie obserwuje się wzrost zachorowań, co często jest spowodowane nieprawidłową dieta bogatą w puryny, z których powstaje kwas moczowy (m.in. mięso, podroby, owoce morza) i nadmiernym spożyciem alkoholu (zwłaszcza piwa i mocnych alkoholi). 

Inną przyczyną może być także rosnąca ilość ludności z tzw. chorobami cywilizacyjnymi, z którymi dna moczanowa często współwystępuje. Zalicza się do nich m.in. nadwagę, otyłość, nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca, zaburzenia lipidowe oraz cukrzycę. 

U osób chorujących na dnę występuje ryzyko rozwoju tych chorób oraz zespołu metabolicznego, co przyczynia się do zwiększenia ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Do wystąpienia choroby przyczynia się także stosowanie niektórych leków, które zwiększają poziom kwasu moczowego we krwi, np. diuretyków tiazydoweych pętlowych, kwasu acyetylosalicylowego.

Jaki jest przebieg choroby?

Dna moczanowa jest chorobą przewlekłą.  

W przebiegu choroby można wyróżnić następujące etapy:

  • Okres bezobjawowej hiperurykemii
  • Ostre napady zapalenia stawów
  • Okresy międzynapadowe
  • Dna przewlekła

Objawy ostrego napadu dny moczanowej:

  • zazwyczaj choroba rozpoczyna się ostrym zapaleniem pojedynczego stawu, czyli tak zwanym "napadem dny".
  • 75% przypadków dotyczy stawu podstawnego palucha (podagra), ale może także zajmować inne stawy stopy, staw skokowy, kolanowy, barkowy, stawy palców rąk
  • pierwszym objawem jest bardzo silny, nagły ból stawu
  • najczęściej początek dolegliwości - następuje w nocy lub wcześnie rano
  • przebieg napadu charakteryzuje się szybkim narastaniem bólu, osiągając maksymalne nasilenie w ciągu 24 godzin, następnie stopniowe ustępowanie - nawet bez leczenia -w ciągu kilkunastu dni
  • występujące objawy - zajęty staw jest obrzęknięty, a skóra nad nim zaczerwieniona i ocieplona
  • objawy towarzyszące - objawy ogólne, takie jak osłabienie, gorączka i dreszcze
  • w badaniach laboratoryjnych występuje wzrost wskaźników ostrej fazy zapalenia CRP, OB, leukocytoza), stężenie kwasu moczowego we krwi w okresie napadu może być prawidłowe
  • zapalenie stawów może rozwinąć się w kilku stawach jednocześnie
  • napad dny często jest poprzedzony spożyciem alkoholu, obfitego posiłku, infekcją, niewielkim urazem, zabiegiem operacyjnym, wysiłkiem fizycznym, odwodnieniem lub zmęczeniem.

Po pierwszym ataku objawy ustępują – występuje okres międzynapadowy. W tym czasie chory nie odczuwa żadnych objawów choroby.

Jeżeli nie zastosuje się właściwego leczenia mogą wystąpić kolejne napady, które stają się coraz częstsze, zajmują kolejne stawy i stopniowo dochodzi do rozwoju przewlekłych zmian.

Dna przewlekła („artropatia dnawa”):

Przeważnie po kilkunastu latach trwania choroby dochodzi do nieodwracalnych zmian w stawach. Odkładające się w stawach złogi kryształów moczanu sodu powodują niszczenie chrząstki i nasad kostnych, przez co tworzą się nadżerki. Ból występuje nieustająco, jednakże w mniejszym nasileniu.

Ponadto złogi kryształów można wykryć:

  • w ścięgnach i więzadłach - co prowadzi do zniekształceń stawów i niesprawności
  • w tkankach miękkich – guzki dnawe (tophi) – najczęściej na skórze w okolicy stawów oraz na małżowinach usznych, duże guzki mogą uciskać nerwy i być przyczyną zespołów uciskowych, np. zespołu cieśni nadgarstka
  • w obrębie nerek i dróg moczowych - powodując objawy kamicy nerkowej i prowadząc do niewydolności nerek
  • w zastawkach serca

Jak rozpoznać dnę moczanową?

Dny moczanowej nie należy rozpoznawać wyłącznie na podstawie podwyższonego stężenia kwasu moczowego.

Do postawienia prawidłowej diagnozy, konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu uwzględniającego objawy oraz czynniki predysponujące do rozwoju choroby.

Następnie ocenia się czy bolący staw jest objęty procesem zapalnym (obrzęk, wysięk, zaczerwienienie, ograniczenie ruchomości) oraz obecność guzków dnawych. Diagnostyką i leczeniem powinien zajmować się lekarz reumatolog, celem odróżnienia od innych chorób zapalnych stawów.

Należy oznaczyć stężenie kwasu moczowego we krwi (w trakcie napadu może być prawidłowe) oraz dobową utratę kwasu moczowego z moczem.

Badaniem potwierdzającym rozpoznanie dny jest ocena płynu stawowego pod mikroskopem i stwierdzenie w nim kryształów moczanu sodu. Płyn stawowy do badania pobiera się przez punkcję zajętego stawu.  

RTG stawów jest przydatne w zaawansowanej postaci choroby – na zdjęciach rentgenowskich można znaleźć zmiany w postaci nadżerek, zwężenia szpary stawowej a także obecność guzków dnawych.

We wcześniejszych stadiach choroby przydatne może być badanie USG stawów, w którym można uwidocznić charakterystyczny objaw „podwójnego konturu”, guzki dnawe lub nadżerki.

Techniką obrazowania, która umożliwia wykrycie kryształów moczanu sodu z dużą dokładnością jest tomografia komputerowa dwuwiązkowa (DECT – Dual Energy Computer Tomography), JJej dostępność jest jednak wciąż ograniczona.

Co robić w ostrym napadzie dny?

W przypadku podejrzenia ostrego napadu dny moczanowej konieczny jest pilny kontakt z lekarzem, w celu postawienia prawidłowej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia, gdyż podobne objawy mogą występować również w przypadku innych chorób reumatycznych (np. infekcyjne zapalenie stawów, reaktywne zapalenie stawów, ostre zapalenie stawów wywołane przez kryształy pirofosforanu wapnia, wczesny okres reumatoidalnego zapalenia stawów).

Leczenie ostrego napadu dny należy rozpocząć jak najszybciej po jego wystąpieniu. Stosuje się m.in. kolchicynę, niesterydowe leki przeciwzapalne (z wyjątkiem kwasu acetylosalicylowego, który w małych dawkach zwiększa stężenie kwasu moczowego) i glikokortykoosteroidy, ogólnoustrojowo i dostawowo. 

W przypadku przeciwskazań do tych leków nową opcją terapeutyczną jest leczenie biologiczne przeciwciałami monoklonalnymi przeciwko Il-1b – kanakinumab. 

Pomocne mogą być okłady z lodu oraz odciążanie stawów objętych procesem zapalnym.

Co robić, aby zapobiec występowaniu napadów dny moczanowej i dalszemu postępowi choroby?

Najważniejsze znaczenie ma obniżenie stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi do wartości prawidłowych, aby nie dochodziło do jego krystalizacji w tkankach i narządach.

W trakcie leczenia powinno się monitorować poziom kwasu moczowego, tak aby jego wartości nie przekraczały 6 mg/dl (<360 umol/l). 

U chorych na cięższe postacie dny (częste napady, guzki dnawe, przewlekła artropatia) wskazane jest utrzymywanie wartości <5 mg/dl (<300 umol/l). 

W tym celu należy łączyć metody farmakologiczne i niefarmakologiczne, długotrwale obniżające stężenie kwasu moczowego.

Najistotniejsze znaczenie ma edukacja pacjenta i zmiana stylu życia.

Zalecenia dla pacjenta

  1. Przestrzeganie zasad prawidłowej diety:
  • należy ograniczyć pokarmy bogate w puryny – głównie mięsa, podroby, owoce morza
  • unikać spożywania fruktozy - obecnej w produktach słodzonych syropem glukozowo-fruktozowym lub syropem kukurydzianym wysoko fruktozowym (HFSC), np. słodzone napoje
  • korzystne jest spożywanie chudego nabiału, warzyw, wiśni, a także kawy
  • unikać spożywania alkoholu (głównie piwa i mocnych alkoholi) - spożycie więcej niż jednego do dwóch „drinków” w ciągu 24 godzin zwiększają ryzyko wystąpienia napadu dny moczanowej o 40 %
  1. Utrzymanie prawidłowej masy ciała:
  • u osób otyłych zmniejszenie masy ciała o 5 kg powoduje obniżenie stężenia kwasu moczowego o 1,1 mg/dl
  • wzrost masy ciała > 5% zwiększa prawdopodobieństwo nawrotu napadu dny o 60%
  • zmniejszenie masy ciała > 5% zmniejsza ryzyko nawrotu dny o 40%
  1. Regularne ćwiczenia fizyczne
  1. Dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu
  1. Systematyczna kontrola ciśnienia tętniczego, stężenia lipidów i glukozy we krwi

Leczenie farmakologiczne:

Do leków obniżających stężenie kwasu moczowego zalicza się allopurynol oraz febuksostat, które hamują produkcję kwasu moczowego oraz leki moczanopędne. Od niedawna dostępny jest nowy lek zwiększający wydalanie moczanów, lesinurad. Przy rozpoczynaniu leczenia obniżającego stężenie kwasu moczowego zaleca się jednocześnie stosować profilaktykę wystąpienia napadu (małe dawki kolchicyny lub NLPZ).

Nie należy rozpoczynać się leczenia obniżającego stężenie kwasu moczowego w trakcie ostrego napadu dny.

Bardzo ważne jest szybkie rozpoznanie i leczenie chorób towarzyszących dnie moczanowej takich jak nadciśnienie tętnicze, otyłość, dyslipidemia, cukrzyca, kamica moczowa i niewydolność nerek. 

Należy rozważyć zastosowanie losartanu w przypadku współwystępowania nadciśnienia tętniczego oraz fenofibratu przy zaburzeniach lipidowych. Leki te również obniżają poziom kwasu moczowego.

Rejestracja Wizyty

Spis treści

Kontakt

ul. Dworska 1B, 30-314 Kraków
[email protected]


Szpital Dworska - Kraków

Godziny otwarcia

Poniedziałek:
7:30 - 20:30
Wtorek:
7:30 - 20:30
Sroda:
7:30 - 20:30
Czwartek:
7:30 - 20:30
Piątek:
7:30 - 20:30
Sobota:
7:30 - 14:00
Niedziela:
nieczynne
lokalizacja parkingu

Parking koło Szpitala Dworska - wjazd od ulicy Bułhaka