Objawy zapalenia zatok u dzieci

Objawy zapalenia zatok u dzieci są podobne do objawów obecnych u dorosłych, a mianowicie:

• rozpierające bóle głowy i twarzy, które zazwyczaj nasilają się w pozycji leżącej oraz przy pochylaniu głowy twarzą w dół, 
• uczucie zatkanego nosa, obecność żółto-zielonej wydzieliny z nosa, trudności w oddychaniu przez nos, 
• gorączka,
• ogólne osłabienie. 

Czym są i gdzie leżą zatoki?

Zatoki przynosowe to zbiorniki powietrza usytuowane w kościach twarzy. Wewnętrzne ściany zatok przynosowych są wyścielone błoną śluzową, która produkuje rzadką wydzielinę mającą za zadanie oczyszczać wdychane przez nos powietrze.

Wyróżnia się kilka symetrycznie położonych zatok przynosowych. Nazwy zatok pochodzą od ich lokalizacji w obrębie kości twarzoczaszki: 

• zatoki szczękowe – położone bezpośrednio nad szczęką,
• zatoki czołowe - znajdują się nad brwiami,
• zatoki klinowe - położone za jamą nosową, 
• komórki sitowe – znajdują się w połowie wysokości nosa, cechuje ich nieregularność i nieparzystość.

Jak dochodzi do powstania stanu zapalnego w zatokach?

Styczność błony śluzowej zatok z wdychanym powietrzem naraża je na kontakt z różnymi patogenami. Jeżeli utrzymana jest prawidłowa wentylacja zatok, proces oczyszczania powietrza z patogenów pozostaje w równowadze. Jeżeli w wyniku obrzęku błony śluzowej dojdzie do zaburzenia drożności zatok i ograniczenia ich wentylacji, drobnoustroje namnażają się i gromadzą w zatokach. Dodatkowo, jeżeli zalegająca w zatokach wydzielina staje się gęstsza, coraz trudniej jest skutecznie oczyścić zatoki - błędne koło zamyka się. 

Przyczyny zapalenia zatok u dzieci

Główne przyczyny zapalenia zatok to infekcje wirusowe i bakteryjne oraz alergeny. Najczęstszymi czynnikami sprawczymi są wirusy grypy, adenowirusy i rinowirusy. Zapalenie zatok może być także wywołane przez grzyby i pasożyty. Zdarza się również, że alergeny mogą podrażniać błonę śluzową nosa i powodować stan zapalny. 

Jakie są czynniki ryzyka? U kogo zapalenie zatok występuje częściej?

Zapalenie zatok częściej występuje u dzieci:

• z wielokomorowymi zatokami czołowymi,
• z alergią,  
• chorujących na astmę i mukowiscydozę, 
• z próchnicą zębów,
• narażonych na dym papierosowy i silnie zanieczyszczone powietrze (smog). 

Jakie są rodzaje zapalenia zatok?

• ostre zapalenie zatok – trwa do około 4 tygodni, po zastosowaniu leczenia ulega wycofaniu bez powikłań, 
• zapalenie podostre – trwa od 4 do 12 tygodni, 
• zapalenia nawracające - stan ten określa się, gdy dziecko przechodzi minimum 4 zapalenia zatok w ciągu 12 miesięcy, 
• zapalenie przewlekłe - trwa powyżej 12 tygodni, jest najczęściej przedłużeniem zaniedbanego ostrego lub podostrego typu zapalenia, 

Najbardziej niekorzystnym stanem jest przewlekłe zapalenie zatok z zaostrzeniami. Oznacza to, że błona śluzowa zatok nie jest w stanie w pełni się zregenerować i dochodzi w niej do zmian przetrwałych. Generuje to błędne koło nawrotów ostrego zapalenia, które nawet jeżeli są leczone, to i tak zatoki nie są już w stanie funkcjonować w pełni poprawnie jak u zdrowego człowieka.   

Jak zapobiegać zapaleniom zatok?

Aby uniknąć zapalenia zatok u Twojej pociechy, należy skutecznie leczyć infekcje wirusowe lub bakteryjne oraz rozpoznawać alergię na czas i odpowiednio wcześnie stosować właściwy protokół leczenia. Odpowiednia higiena może również pomóc w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia naszego dziecka.

Leczenie zapalenia zatok u dzieci

Leczenie obejmuje przede wszystkim łagodzenie objawów - pomocne mogą okazać się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. W infekcjach bakteryjnych lekarz laryngolog może zadecydować o konieczności przyjmowania antybiotyków przez dziecko. 

Terapię można wspomóc inhalacjami solankowymi o działaniu hipertonicznym, a także stosowaniem naparu ziołowego.

Stosowanie kropel i sprayów donosowych, obkurczających naczynia krwionośne, powinno się odbywać pod kontrolą lekarza i trwać do 7 dni. Dłuższe stosowanie tych specyfików jest niewskazane, ponieważ może prowadzić do uzależnienia bez osiągnięcia długotrwałych efektów terapii. 

W każdym przypadku ważne jest, aby dziecko przebywało w otoczeniu o czystym powietrzu, a także przyjmowało dużo płynów oraz odpoczywało.

Czasami konieczne jest wykonanie punkcji zatok (nakłucia) celem przywrócenia ich wentylacji. W razie braku powodzenia metod zachowawczych lekarz może zadecydować o chirurgicznym udrożnieniu zatok. 

Przede wszystkim należy pamiętać o tym, aby traktować ten problem poważnie i skupić się na tym, co najlepiej służy Twojemu dziecku w tej sytuacji - dbaniu o jego dobre samopoczucie!

Leczenie zapalenia zatok w Krakowie - umów wizytę u laryngologa dziecięcego

Objawy wysiękowego zapalenia ucha środkowego u dziecka

Niedosłuch związany z zaburzeniem przewodzenia dźwięków w strukturach ucha

Niedosłuch może objawiać się u dziecka:

• uczuciem pełności w uchu, 
• trudnościami w nauce mówienia,
• zbyt głośną mową w stosunku do natężenia hałasu otoczenia,
• podgłaśnieniem telewizora, muzyki ponad potrzebę, 
• zagapianiem się, nie reagowaniem na polecenia, 
• niechęcią do kontaktu z rodzicami i rówieśnikami (dziecko nie dosłyszy, więc nie zawsze rozumie, co się do niego mówi).
• apatią. 

Dziecko może częściej miewać infekcje górnych dróg oddechowych. Nie wykazuje za to objawów charakterystycznych dla ostrego zapalenia ucha takich jak: silny ból ucha czy gorączka. 

W jakim wieku najczęściej występuje zapalenie wysiękowe ucha?

Zapalenie ucha o typie wysiękowym najczęściej obserwowane jest u niemowląt oraz u małych dzieci do 5 roku życia. Po 7 roku życia schorzenie to występuje o wiele rzadziej. 

Czy zapalenie może samo przeminąć?

Każde dziecko z objawami mogącymi wskazywać na gromadzenie się płynu w uchu środkowym powinno zostać zbadane przez lekarza laryngologa dziecięcego. U części dzieci stan zapalny przechodzi samoistnie, ale u niektórych małych pacjentów zapalenie przechodzi w stan przewlekły i nawracający, mogąc prowadzić do powikłań w postaci niedosłuchu, zaburzeń komunikacji i rozwoju mowy. Konieczna jest stała kontrola nasilenia stanu zapalnego i ilości płynu zgromadzonego w jamie bębenkowej. 

Przyczyny wysiękowego zapalenia ucha

Zapalenie wysiękowe ucha ma podłoże wieloczynnikowe. Za bardzo istotny czynnik ryzyka rozwoju tego schorzenia uważa się niedrożność trąbki słuchowej. Trąbka słuchowa łączy ucho środkowe z nosogardłem. Poprzez ujście trąbki słuchowej w nosogardle regulowane jest ciśnienie w jamie bębenkowej ucha. Niedrożność trąbki słuchowej skutkuje powstaniem w uchu środkowym ujemnego ciśnienia, które predysponuje do tworzenia się wysięku i gromadzenia płynu w jamie bębenkowej. Zaleganie płynu stwarza warunki do rozwoju infekcji bakteryjnych i wirusowych ucha. 

Jedną z bezpośrednich przyczyn zatkania ujścia trąbki słuchowej jest przerost migdałka gardłowego. Migdałek ten, nazywany także trzecim migdałem, leży pomiędzy ujściami obu trąbek słuchowych. Nadmierne powiększenie migdałka zasłania ujścia trąbek słuchowych, uniemożliwiając poprawną wentylację ucha. 

Kolejnym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju wysiękowego zapalenia ucha u dzieci jest refluks przełykowo-gardłowy. Stan ten charakteryzuje się cofaniem się treści pokarmowych przy odbijaniu z nosogardła do trąbki słuchowej. W efekcie jej ściany ulegają podrażnieniu, co negatywnie wpływa na stan błony śluzowej i drożność trąbki słuchowej. 

Pewne znaczenie mogą mieć ponadto wady wrodzone twarzoczaszki determinujące specyficzny niekorzystny kształt i długość trąbek słuchowych. 

Diagnostyka wysiękowego zapalenia ucha u dziecka

Konieczne jest przeprowadzenie standardowego badania laryngologicznego i badania uszu (otoskopii). Otoskopia polega na oglądaniu przez specjalny wziernik błony bębenkowej, która w przebiegu zapalenia ucha może przybierać żółtawy kolor. Ponadto lekarz przeprowadza tympanometrię czyli badanie polegające na pomiarze reakcji błony bębenkowej na zmiany ciśnienia. Na podstawie wyników badania lekarz laryngolog zadecyduje, czy wystarczy obserwacja z leczeniem infekcji współtowarzyszących, czy też potrzebne będzie wdrożenie dodatkowego postępowania. 

Etapy wysiękowego zapalenia ucha środkowego zależnie od utrzymywania się płynu w jamie bębenkowej

• postać ostra - do 3 tygodni,
• postać podostra - do 3 miesięcy,
• postać przewlekła - utrzymująca się dłużej niż 3 miesiące.

Leczenie wysiękowego zapalenia ucha u dzieci

Na początku zalecana jest farmakoterapia (leki przeciwzapalne, immunostymulujące, mukolityczne - rozrzedzające wydzielinę zalegającą w uchu). Dziecko może przyjmować leki doustnie lub pod postacią inhalacji. W razie potrzeby leczenie może być uzupełnione antybiotykoterapią. 

Gdy płyn w uchu środkowym utrzymuje się ponad 3 miesiące i wywołuje objawy niedosłuchu, lekarz może rozważyć podjęcie leczenia zabiegowego. Postępowanie polega na nacięciu i drenażu ucha środkowego czyli założenia drenów w błonie bębenkowej.

Powikłania zaniedbanego wysiękowego zapalenia ucha

W wyniku zaniedbania przewlekłego zapalenia wysiękowego ucha u dziecka może dojść do niekorzystnych zmian w błonie bębenkowej:

• atrofii (zaniku), 
• myringosklerozy (zwapnienia błony bębenkowej),
• atelektazji (wciągnięcia błony bębenkowej do jamy ucha środkowego), 
• perforacji błony bębenkowej. 

W jamie bębenkowej ucha środkowego może natomiast dojść do:

• tympanosklerozy (włóknienia ścian ucha środkowego), 
• erozji kosteczek słuchowych,
• powstania ropnia,
• powstania perlaka (torbielowatego guza zapalnego). 

W skrajnych przypadkach może dojść do trwałego upośledzenia słuchu. 

Jak zapobiegać zapaleniom ucha środkowego u dziecka?

• prawidłowe leczenie infekcji górnych dróg oddechowych,
• dbanie o higienę uszu, unikanie częstego moczenia uszu, 
• regularne kontrole u lekarza POZ, w razie wątpliwości konsultacja z lekarzem laryngologiem dziecięcym, 
• unikanie przebywania w dużych skupiskach dzieci w okresach wzmożonych infekcji układu oddechowego,
• szczepienie przeciwko pneumokokom.

Umów wizytę u laryngologa dziecięcego

 

 

 

Na czym polega badanie słuchu u dzieci - tympanometria?

Tympanometria, inaczej audiometria impedancyjna, to badanie słuchu oceniające ciśnienie w jamie bębenkowej. Diagnostykę przeprowadza się z wykorzystaniem tympanometru czyli specjalnego urządzenia zaopatrzonego w sondę pomiarową. Sonda umieszczona w uchu dziecka mierzy odbicie fal ultradźwiękowych od błony bębenkowej podczas zmian ciśnienia w kanale słuchowym. Badanie określa impedancję akustyczną ucha (sztywność błony bębenkowej).

Wskazania do badania słuchu metodą audiometrii impedancyjnej

Najczęstsze wskazania do wykonania badania tympanometrii obejmują:

• wysiękowe zapalenie ucha środkowego, 
• obecność płynu w jamie bębenkowej i związany z tym niedosłuch przewodzeniowy,
• zaburzenia drożności trąbki słuchowej,
• niedosłuch odbiorczy,
• porażenie nerwu twarzowego. 

Przeciwwskazania do badania

Brak błony bębenkowej w uchu lub jej znaczna perforacja. 

Czy wymagane jest przygotowanie dziecka do badania audiometrii impedancyjnej?

Tympanometria nie wymaga specjalnego przygotowania. Przed badaniem dziecko może normalnie jeść i pić, a także przyjąć na co dzień zażywane leki. Jeżeli dziecko wykazuje lęk przez różnego rodzaju badaniami, warto zadbać o wcześniejsze spokojne wytłumaczenie jego przebiegu oraz zabrać ulubioną zabawkę dziecka, aby podczas kilku minut badania mały pacjent mógł skupić uwagę na ulubionym przedmiocie. 

Jeżeli wcześniej wykonywane były inne badania (np. laryngologiczne, logopedyczne, ortodontyczne, inne), należy przynieść ze sobą pełną dokumentację medyczną dziecka. 

Jak przebiega badanie tympanometryczne?

Lekarz laryngolog umieszcza w kanale słuchowym zewnętrznym pacjenta sondę tympanometru. Lekarz może poprosić dziecko o przełknięcie śliny, zatkanie nosa lub wykonanie głębokiego wydechu podczas badania. Badanie słuchu tympanometrem trwa kilka minut. Podczas badania dziecko może odczuwać lekki dyskomfort związany z umieszczeniem sondy w uchu, ale samo badanie nie jest bolesne. 

Wyniki tympanometrii - co oznaczają?

Wyniki audiometrii impedancyjnej przedstawiane są w formie krzywej (tzw. tympanogramu). Krzywa jest prawidłowa, jeżeli szczyt krzywej znajduje się powyżej wartości ciśnienia równej 0. Zmiany w kształcie krzywej mogą świadczyć o nieprawidłowościach ciśnienia w jamie bębenkowej i wtórnych zaburzeniach w obrębie narządu słuchu.

Krzywa wypłaszczona, płaska - co oznacza?

Płaska krzywa może wiązać się z nadmiarem płynu w uchu środkowym lub całkowitą niedrożnością trąbki słuchowej. U dzieci najczęstszym powodem płaskiej krzywej w wyniku tympanometrii jest zapalenie wysiękowe ucha środkowego. 

Krzywa o kształcie litery C

Jeżeli szczyt krzywej jest wyraźnie przesunięty w lewo i zawiera się w ujemnych wartościach ciśnienia może to świadczyć o niedrożności trąbki słuchowej związanej, np. z przysłonięciem jej ujścia przez przerośnięty migdałek gardłowy. Inną przyczyną nieprawidłowego wyniku tympanometrii tego typu może być wklęśnięcie błony bębenkowej. 

Warto podkreślić, że wyniki tympanometrii powinny być interpretowane przez lekarza laryngologa dziecięcego. Najlepiej połączyć badanie tympanometryczne z wizytą konsultacyjną. 

Badanie tympanometryczne - umów wizytę u laryngologa dziecięcego

Gdzie leżą migdałki?

Migdałki to skupiska tkanki limfatycznej związane z błoną śluzową, położone z tyłu gardła i tworzące tzw. pierścień chłonny gardłowy (Waldeyera). Migdałki zawierają komórki niszczące drobnoustroje oraz produkujące m.in. przeciwciała, stąd migdałki stanowią naturalną barierę ochronną organizmu przed rozprzestrzenianiem się infekcji. Migdałki odgrywają więc ważną rolę w utrzymywaniu odpowiedzi immunologicznej. 

Migdałki podniebienne

Migdałki podniebienne występują parzyście po obu stronach gardła. Ich powiększenie i zaczerwienienie może być widoczne przy szeroko otwartych ustach dziecka. 

Migdałek gardłowy - tzw. trzeci migdał

Migdałek gardłowy położony jest w nosowej części gardła. Patrząc na podniebienie, na górze widzimy układający się w dół charakterystyczny języczek. Migdałek gardłowy znajduje się za podniebieniem miękkim i języczkiem na tylnej ścianie nosogardła - jest on niewidoczny przy zwykłym zaglądaniu do ust dziecka. 

Przyczyny powiększenia migdałków u dziecka

Częsta stymulacja funkcji immunologicznej migdałków może prowadzić do ich okresowego powiększenia, a po pewnym czasie do trwałego przerostu, któremu towarzyszy przewlekły stan zapalny. Powtarzana wzmożona aktywność immunologiczna tkanki chłonnej gardła następuje najczęściej wskutek stanów takich jak:

• nawracające wirusowe i bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych,
• niekorzystna zmiana składu flory bakteryjnej górnej część gardła, 
• alergiczny nieżyt nosa,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• bierne wdychanie dymu tytoniowego.

Skutki przerostu migdałków

Przerost migdałka gardłowego u dziecka wiąże się z zaburzeniem swobodnego przepływu powietrza przez nos oraz pogorszeniem wentylacji zatok przynosowych i trąbek słuchowych (migdałek gardłowy leży pomiędzy ujściami trąbek słuchowych). Dziecko zaczyna oddychać coraz częściej przez usta niż przez nos, co prowadzi do wysuszenia błony śluzowej ust i gardła, a także predysponuje do częstszych infekcji krtani, tchawicy i oskrzeli. Ponadto mogą temu towarzyszyć częstsze infekcje ucha środkowego spowodowane utrudnieniem ewakuacji powietrza z jam bębenkowych oraz zaburzeniem odpływu wydzieliny z trąbek słuchowych.

Powiększenie migdałków podniebiennych powoduje podobnie trudności w oddychaniu przez nos, a ponadto może przyczyniać się do trudności w przełykaniu i niewyraźnego mówienia. 

Objawy przerostu migdałków u dziecka

Najczęstsze objawy towarzyszące przerostowi migdałków to:

• spanie z otwartymi ustami, chrapanie, u niektórych dzieci możliwe epizody bezdechu sennego, częste wybudzanie w nocy, 
• nawracający katar,
• zaburzenia wymowy, tzw. nosowanie zamknięte, 
• trudności w przełykaniu, 
• przewlekłe infekcje zatok, 
• nawracające schorzenia ucha, np. ostre lub wysiękowe zapalenia ucha środkowego, 
• w badaniu laryngologicznym: możliwy niedosłuch przewodzeniowy, nieprawidłowy wynik tympanometrii, 
• w późniejszym okresie możliwy charakterystyczny kształt twarzoczaszki: zespół długiej twarzy (wygładzone fałdy nosowo-wargowe, wyraz senno-gapiowaty), podniebienie gotyckie, wady zgryzu. 

Jaki lekarz diagnozuje przerost migdałków u dziecka?

Diagnostyką i planowaniem leczenia przerostu migdałków u dzieci zajmuje się laryngolog dziecięcy. Na wizycie konsultacyjnej lekarz ogląda jamę ustną dziecka, w razie potrzeby posługując się niewielkim lusterkiem. U starszych dzieci może zostać wykonane badanie fiberoskopii - wziernikowanie przez nos, pozwalające ocenić stopień zasłonięcia nosogardła przez powiększony migdałek gardłowy. 

Leczenie przerostu migdałków u dzieci

W pierwszej kolejności lekarz podejmuje próbę leczenia zachowawczego, które polega na stosowaniu leków wziewnych o silnym działaniu przeciwzapalnym, Jeżeli leczenie zachowawcze jest niewystarczające lub przerost migdałków u dziecka jest znaczny i utrwalony (np. z powodu braku wcześniejszej diagnostyki i zaniedbania leczenia), a dodatkowo występują powikłania, konieczne może być podjęcie leczenia chirurgicznego.

Kliknij w nazwę zabiegu poniżej, aby dowiedzieć się, na czym polega zabieg, jak wygląda jego przebieg oraz rekonwalescencja: 

• usunięcie migdałka gardłowego,
• zmniejszenie migdałków podniebiennych.

Przerost migdałków u dziecka - umów wizytę u laryngologa dziecięcego