Czym jest lęk separacyjny?

Lęk separacyjny polega na odczuwaniu przez dziecko nadmiernego lęku w momencie, gdy ma dojść do spodziewanej rozłąki z rodzicem (najczęściej matką). Starsze dzieci mogą odczuwać stałe napięcie i niepokój związany z zaplanowanym wyjściem do przedszkola, pozostawieniem pod opieką dziadków lub innych osób. W momencie wyjścia z domu lub przekazania opiekunom dziecko stawia opór, reaguje płaczem, w skrajnych przypadkach może wpaść w histerię. Aby uniknąć rozłąki, dzieci często zgłaszają złe samopoczucie (np. ból brzucha), co często zmusza matkę do zmiany planów i pozostania w domu. 

Nadmierny lęk separacyjny może występować również u niemowląt, choć należy podkreślić, że umiarkowany lęk u malucha w tym wieku jest czymś naturalnym. Dzieci stopniowo wyrastają z lęku separacyjnego do około 5 roku życia.

Wsparcie psychologa dziecięcego może być pomocne, kiedy niemowlę wpada w płacz za każdym razem, a matka nie jest w stanie wykonać innych czynności (np. zaopiekować się starszym rodzeństwem), co utrudnia funkcjonowanie całej rodziny. Psycholog może ocenić zachowanie niemowlaka i przekazać cenne wskazówki, które zapobiegną pogłębianiu się stanów lękowych.

Wsparcie psychologiczne dziecka w wieku przedszkolnym lub szkolnym może natomiast pomóc w stopniowym usamodzielnianiu się dziecka i śmielszym nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami oraz opiekunami innymi niż rodzice. 

Lęk separacyjny - konsultacje psychologa dziecięcego w Krakowie

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Nadmierny lęk separacyjny u niemowlaka - objawy

• dziecko chce być ciągle noszone i przytulane przez matkę, odłożenie dziecka do łóżeczka i pozostawienie go samego wywołuje płacz, 
• dziecko wymaga stałej obecności matki, może zacząć płakać nawet wtedy, gdy mama na chwilę zniknie z pola widzenia, 
• przekazanie dziecka innej osobie skutkuje niepokojem i histerycznym płaczem, dziecko uspokaja się jedynie w ramionach mamy,
• obecność taty nie powoduje, że maluch się uspokaja. 

W efekcie matka zabiera malucha ze sobą wszędzie. Niestety takie zachowanie nie poprawia sytuacji i często przyczynia się do pogłębienia lęku separacyjnego u niemowlaka. Jeżeli natomiast rodzice będą starali się wprowadzać łagodne, ale konsekwentne zmiany w codziennych kontaktach z dzieckiem, lęk separacyjny powinien się stopniowo wycofywać od 12 miesiąca życia. 

Lęk separacyjny u przedszkolaka - objawy

• chce nadal spać w łóżku razem z mamą (lub tatą),
• częste pobudki w nocy, gdy dziecko śpi w swoim łóżku (wtedy rodzice często dla świętego spokoju pozwalają dziecku na spanie razem z nimi), 
• dziecko może miewać koszmary związane z pozostawianiem go samego przez matkę, 
• dziecko odmawia pójścia do przedszkola, wpada w panikę, moment rozstania w przedszkolu często wiąże się z długotrwałym uspokajaniem płaczącego malucha, 
• dziecku jest trudno zaadaptować się do przebywania wśród nowo poznanych osób, jest nieśmiałe, nie utrzymuje kontaktu wzrokowego, nie chce się bawić, często może nawet odmawiać jedzenia, jeśli obok nie ma mamy,
• mogą wystąpić objawy psychosomatyczne związane z lękiem i stresem: bóle brzucha, zaparcia lub biegunki, bóle głowy, inne. 

Przyczyny lęku separacyjnego u dzieci

• Czynniki biologiczne - jeżeli w rodzinie występują choroby genetyczne z zaburzeniami psychicznymi, dziecko może być narażone na dziedziczenie pewnych cech, np. skłonności do intensywnego przeżywania reakcji lękowych,
• Czynniki psychologiczne - nadmierna wrażliwość emocjonalna dziecka (dziecko wysoko wrażliwe), brak zdolności do radzenia sobie w sytuacjach stresogennych,
• Czynniki środowiskowe  - traumatyczne przeżycia (np. śmierć taty, rozwód, nie odebranie dziecka z przedszkola) lub przebywanie wśród osób, które nie radzą sobie w sytuacjach stresowych - dziecko obserwuje niekontrolowane zachowania (napady lęku, paniki) i podświadomie zaczyna je naśladować.

Lęk separacyjny u dziecka - pomoc psychologa dziecięcego

W przypadku lęku separacyjnego u dziecka psycholog dziecięcy może pomóc w różnorodny sposób:

1. Dokładna ocena zachowania malucha, postawienie diagnozy i odpowiedź na pytanie - jaka jest przyczyna lęku separacyjnego i czy najbliższe otoczenie malucha może mieć mieć z tym związek?
2. Edukacja rodziców - przekazanie indywidualnie dobranych wskazówek w opiece nad niemowlęciem wykazującym nadmierne reakcje lękowe. 
3. Zapewnienie dziecku wsparcia emocjonalnego, możliwości wyrażania swoich obaw i uczuć towarzyszących rozłące z matką (starsze dzieci). 
4. Terapia poznawczo-behawioralna, gry terapeutyczne - nauka strategii pomocnych w radzeniu sobie dziecka z nieuzasadnionym lękiem.
5. Nauka technik relaksacyjnych, strategii radzenia sobie ze stresem oraz budowania pewności siebie. 
6. Praca nad stopniowym narażaniem dziecka na sytuacje wywołujące lęk (w kontrolowany i wspierający sposób).
7. Regularne monitorowanie postępów dziecka i modyfikacja strategii terapeutycznych w razie potrzeby.

Lęk dziecka przed rozstaniem z mamą - porady psychologa dziecięcego

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Twoje dziecko zachowuje się względem Ciebie agresywnie? Niewątpliwie jest to trudna sytuacja, która może prowadzić do poczucia winy, osamotnienia i bezradności. Możliwe, że czujesz się zagubiona, zastanawiając się nad tym, co może być przyczyną takiego zachowania oraz czy może to wynikać z Twojej winy, np. braku stawiania granic? Należy podkreślić, że agresywne zachowanie dziecka wobec matki może mieć wiele źródeł i nie zawsze stanowi efekt błędów wychowawczych. To dość skomplikowany problem, którego korzenie mogą sięgać różnych obszarów życia dziecka.

Warto zauważyć, że agresja u dziecka może być reakcją na różnorodne czynniki, takie jak: stres, nieumiejętność radzenie sobie ze złością, zaburzenia emocjonalne czy problemy w relacjach społecznych. W wielu przypadkach agresja stanowi objaw wrodzonych zaburzeń wymagających diagnozy psychologa i specjalnej terapii.

Psycholog dziecięcy może nie tylko pomóc zidentyfikować przyczyny agresji u dziecka, ale także wesprzeć w opracowaniu odpowiednich strategii radzenia sobie z agresywnym dzieckiem. Terapia zapewnia zrozumienie, wsparcie oraz praktyczne wskazówki, które pomogą rodzicom odnaleźć równowagę w relacji zarówno z maluchem w wieku przedszkolnym, jak i nastolatkiem.

Dziecko agresywne wobec matki, rodziców - diagnoza i terapia

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Dlaczego dziecko bije rodziców? Z czego wynika agresja u dzieci?

Wrodzone zaburzenia, czynniki neurobiologiczne

Niektóre wrodzone zaburzenia mogą wpływać na rozwój emocjonalny oraz kontrolę zachowania dziecka w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne. 

• Zaburzenia ze spektrum autyzmu. Agresywne zachowania mogą być związane z trudnościami w wyrażaniu swoich uczuć i potrzeb, nieprawidłowym przetwarzaniu sensorycznym oraz złym znoszeniem nieprzewidywalności, niechęcią do zmian.
• ADHD (Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) może prowadzić do impulsywności i utratą kontroli nad emocjami, co czasem manifestuje się jako agresywne zachowania.
• Niektóre dzieci z dysfunkcjami integracji sensorycznej (zaburzeniami SI) mogą reagować agresją na intensywne bodźce z otoczenia.

Czynniki środowiskowe

Agresja dziecka wobec matki może być także wynikiem doświadczeń związanych z interakcjami społecznymi, obserwacją zachowań dorosłych lub rodzeństwa, a także skutkiem przeżycia sytuacji kryzysowej (rozwód, pojawienie się młodszego rodzeństwa, śmierć jednego z rodziców), z którą dziecko nie umie sobie samo poradzić. 

• Dziecko może być sfrustrowane, gdy nie potrafi znaleźć sposobu na rozwiązanie istotnego dla niego problemu. Jednocześnie nie umie zakomunikować tego problemu matce, bo np. czuje się odrzucone, niezauważone (gdy rodzice nie mają czasu) albo po prostu nie wie jakich słów użyć. 
• Dziecko może naśladować agresywne zachowania obserwowane w środowisku (np. w przedszkolu lub rodzinie). 
• Gdy dziecko nie umie sobie radzić z konfliktami (np. inne dziecko zabierze mu zabawkę). Stopień frustracji dziecka może nagle wzrosnąć do poziomu furii i doprowadzić do zachowania agresywnego. Jeżeli nikt nie wytłumaczy dziecku, że zachowanie to nie było prawidłowe, sprawdzona w ocenie dziecka metoda na odzyskanie zabawki jest powielana, by wymusić spełnianie innych potrzeb (w tym przez matkę).
• Błędy wychowawcze, tj. brak konsekwencji w stosunku do pierwszych agresywnych zachowań dziecka, brak spokojnego i stanowczego stawiania granic, brak szczerej rozmowy z dzieckiem o jego uczuciach i emocjach, 
• Agresywna reakcja rodzica w stosunku do agresywnego dziecka - stosowanie metody "na silniejszego". Takie sytuacje mogą jeszcze bardziej pobudzać odruch obronny w dziecku - dziecko coraz częściej staje się agresywne, ponieważ w towarzystwie matki nie czuje się bezpiecznie. 

Agresja nastolatka wobec matki

• Okres nastoletni to czas poszukiwania własnej tożsamości. Agresja nastolatka wobec matki może wynikać z potrzeby samodzielnego definiowania swojej osoby i niezależności. Naciski rodziców na wybory życiowe oraz definiowanie wartości syna czy córki wyłącznie na podstawie otrzymywanych ocen mogą mieć negatywny wpływ na relacje i generować spięcia między dzieckiem a rodzicami. Konflikty nastolatka z matką mogą być rezultatem prób ustanowienia własnych granic i autonomii.
• Problemy w szkole, presja rówieśnicza, przeciążenie nauką czy stres związany z ocenami mogą prowadzić do wybuchów emocjonalnych.
• Nawiązywanie nowych relacji, zarówno romantycznych, jak i przyjacielskich, może wpływać na dynamikę w relacji z matką.

Co zrobić, gdy dziecko bije rodziców? Postępowanie z agresywnym dzieckiem

Nie ma jednego uniwersalnego sposobu radzenia sobie z agresywnymi zachowaniami, ponieważ każde dziecko jest inne. Poniżej prezentujemy ogólne wskazówki, które mogą pomóc w łagodzeniu ataków agresji dziecka wobec matki. Podejście to wymaga dużej cierpliwości, empatii i zrozumienia. W przypadku powtarzających się trudnych sytuacji warto skorzystać z profesjonalnej pomocy psychologa dziecięcego, który udzieli porady indywidualnej i wskaże najważniejsze obszary do pracy nad relacją z dzieckiem. 

Dziecko agresywne wobec matki - co robić w trakcie ataku?

• Zachowaj spokój, nie reaguj krzykiem, nie oddawaj dziecku przemocą, ponieważ to jeszcze bardziej napędzi furię dziecka i zakorzeni w nim zachowania agresywne. Unikaj krytyki, oskarżeń czy karania w momencie wybuchu emocji, ponieważ może to dodatkowo pogorszyć sytuację.
• Staraj się ograniczyć bodźce zewnętrzne, które mogą zaostrzać emocje dziecka, np. wyłącz grające radio lub telewizor, wyłącz gotujący się obiad. 
• Zapewnij bezpieczeństwo dziecku i sobie. Spokojnie zakomunikuj, że porozmawiacie, gdy dziecko przestanie krzyczeć. Wyjdź z pomieszczenia i poczekaj, aż dziecko samo się uspokoi. Nie reaguj na jego zaczepki, nie podejmuj ponownych dyskusji. Jeżeli dziecko ma kilka lat i obawiasz się, że samo może zrobić sobie krzywdę (np. w kuchni), spokojnie przenieś dziecko do pokoju lub innego bezpiecznego miejsca. 

Kiedy porozmawiać z dzieckiem o jego agresywnym zachowaniu?

• Wybierz moment, kiedy obie strony będą w stanie porozmawiać spokojnie. Niektóre dzieci potrzebują więcej czasu na ponowne uregulowanie swoich emocji, nawet kilka godzin. 
• Pozwól dziecku na wyrażenie swoich emocji, pomóż mu je nazwać (np. złość, zmęczenie, frustracja). To ważne, aby wiedziało, że jego emocje są ważne, ale agresywne zachowanie jest nieakceptowalne.
• Zadawaj dziecku pytania i wsłuchaj się w jego perspektywę. Pomóż dziecku w rozwijaniu strategii radzenia sobie z negatywnymi emocjami w przyszłości. Daj mu gotowe wskazówki, jak radzić sobie ze złością czy frustracją.
• Pamiętaj, że bardzo istotne jest budowanie więzi i wzmacnianie pozytywnych aspektów relacji.

Dziecko agresywne wobec matki - umów wizytę u psychologa dziecięcego

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Wysoka wrażliwość (często utożsamiana jako nadmierna wrażliwość emocjonalna) występuje u około 10-20% populacji. Nie jest to jednostka chorobowa, ale cecha osobowości w dużej mierze wrodzona i uwarunkowana genetycznie, związana ze specyficzną pracą neuronów. Dzieci wysoko wrażliwe cechuje zwiększona wrażliwość sensoryczna, która polega m.in. na intensywniejszym odczuwaniu i głębszym przetwarzaniu bodźców pochodzących z otoczenia. 

Dziecko wysoko wrażliwe wykazuje tendencję do:

• głębokiego przetwarzania informacji, analizowania sytuacji, co często opóźnia podejmowanie decyzji i powstrzymuje przed podjęciem ryzyka, 
• bycia przytłoczonym nadmiarem informacji i bodźców, np. hałas, zgiełk, przebywanie w grupie rozkrzyczanych rówieśników wyczerpuje dziecko emocjonalnie i ogranicza zdolność percepcji do czasu regeneracji w ciszy i spokoju, 
• wysokiej reaktywności emocjonalnej, nadmiernej empatii, tj. intensywnego współodczuwania smutku lub radości innych osób, 
• dostrzegania niuansów i szczegółów otoczenia lub zachowań ludzi, które często są ignorowane przez inne osoby. 

Najczęstsze problemy dzieci wysoko wrażliwych

• u niemowląt - reagowanie płaczem na hałas, zmianę temperatury, nagłą zmianę otoczenia lub przebodźcowanie zabawą, 
• wyższa podatność na stres wynikająca z trudności w radzeniu sobie z nadmiarem negatywnych emocji towarzyszących trudnym sytuacjom, 
• mniejsza zdolność do szybkiego wykonywania zadań pod presją czasu, 
• praca w dużych grupach może generować uczucie przytłoczenia, co utrudnia utrzymanie koncentracji i efektywną naukę, 
• uczucie wyczerpania pod koniec intensywnego dnia, w którym "wiele się działo", 
• dążenie do perfekcjonizmu, 
• silne przeżywanie krytyki, rozmyślanie, analizowanie i przeżywanie sytuacji w głowie, 
• słaba asertywność, co często prowadzi do uległości i nadmiaru negatywnych emocji towarzyszących robieniu czegoś "wbrew sobie", 
• w niesprzyjającym otoczeniu - skłonność do stanów przygnębienia i depresji, 
• niechęć do zmian, możliwa ostrożność w nawiązywaniu nowych relacji, co może być postrzegane przez otoczenie jako nieśmiałość (uwaga: dzieci wysoko wrażliwe nie muszą być nieśmiałe, niektóre dzieci uwielbiają kontakt z innymi ludźmi, choć wolą nawiązywać nowe znajomości indywidualnie lub w mniejszych grupach). 

Dziecko wysoko wrażliwe - diagnoza

Diagnoza psychologiczna może pomóc w zrozumieniu, dlaczego dziecko reaguje na bodźce w określony sposób, czego doświadcza i jak to wpływa na jego zachowanie i emocje. 

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Dziecko wysoko wrażliwe - wsparcie psychologa

• pomoc w radzeniu sobie z niemowlęciem, które przez większość czasu płacze, 
• nauka strategii radzenia sobie z emocjami, zarządzania stresem i lękiem w trudnych sytuacjach (wiek przedszkolny i szkolny), 
• wsparcie w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami,
• nauka asertywności, 
• nakierowanie dziecka na aktywności, które może efektywnie rozwijać, wykorzystując wysoką wrażliwość jako mocną stronę. 

Wysoko wrażliwe dziecko - jak wydobyć najlepsze cechy

Dziecko wysoko wrażliwe posiada wiele pozytywnych i wartościowych cech, które czynią je wyjątkowym. Gdy dorośnie i stanie się osobą dorosłą, może być inicjatorem pozytywnych zmian w najbliższym otoczeniu i świecie. Osoby te zauważają więcej detali i powiązań między zagadnieniami, dzięki czemu mogą łatwiej dojść do rozwiązania złożonego problemu. Cechuje je wysoka kreatywność. Ponadto są odpowiedzialne i bardziej skłonne do sumiennej pracy - z reguły można na tych osobach polegać. 

Osoby wysoko wrażliwe są zwykle bardzo dobrymi przyjaciółmi potrafiącymi aktywnie słuchać. Jako jedne z pierwszych zauważają krzywdę i niesprawiedliwość oraz wyczuwają sytuacje, w których ktoś inny wymaga pomocy. 

Wartość i potencjał dziecka wysoko wrażliwego mogą być OGROMNE, a kluczem do sukcesu jest zrozumienie i wsparcie ze strony rodziny, nauczycieli i innych opiekunów. Rozwijanie unikalnych cech dziecka wysoko wrażliwego może przyczynić się do budowy pewności siebie, zdrowych relacji społecznych i satysfakcjonującego życia.

Jak rozwijać unikalne cechy wysoko wrażliwego dziecka? Jakie zawody mogą być dla niego dobre?

• Kreatywność, bogata wyobraźnia, skupienie na detalach. Osoby wysoko wrażliwe są bardzo dobrymi twórcami. Zachęcaj dziecko do rozwijania kreatywności i pomysłowości. Oferuj mu przestrzeń do wyrażania swoich myśli i wykorzystania poczucia estetyki. Dobrym pomysłem jest zainteresowanie dziecka grafiką komputerową, tworzeniem layoutu (wyglądu) stron internetowych i aplikacji czy miksowania muzyki. 
• Głębokie przetwarzanie informacji. Wspieraj dziecko w jego zainteresowaniach, dostarczając mu różnorodnych materiałów do zgłębiania. Zachęcaj do kolekcjonowania liści, kasztanów, muszelek lub innych rzeczy, które zainteresowały dziecko. To może pomóc w rozwijaniu specjalistycznych umiejętności i pasji. Jeżeli dziecko bardzo lubi biologię i interesuje go funkcjonowanie organizmu człowieka, w przyszłości może zostać dobrym lekarzem, pielęgniarką lub fizjoterapeutą (w przypadku zwierząt - weterynarzem). Osoby empatyczne, mające dobry kontakt z pacjentami, pracujące z pasją często kojarzą się z "lekarzem z powołania". Jeżeli dziecko uwielbia rozwiązywanie zagadek logicznych, dobrym pomysłem będzie zachęcanie do wypróbowania prostych gier uczących programowania lub gier strategiczno-ekonomicznych. Może to pomóc dziecku w rozwijaniu umiejętności cennych w branży IT, inżynierii i innych nauk ścisłych, gdzie wymagana jest precyzja i skupienie. 
• Wysoka inteligencja emocjonalna. Wspieraj dziecko w nawiązywaniu relacji społecznych, ucząc je umiejętności komunikacji, rozumienia potrzeb innych oraz budowania zdrowych relacji. W przyszłości dziecko może zostać bardzo dobrym psychologiem, coachem, scrum masterem, specjalistą ds. HR lub UX designerem. 

Wysoka wrażliwość - umów konsultację z psychologiem dziecięcym

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

W poniższym tekście przedstawiamy przykładowe zachowania dziecka podczas zabawy, które mogą wymagać konsultacji z psychologiem dziecięcym i podjęcia diagnostyki pod kątem autyzmu, np. z wykorzystaniem badania ADOS-2. 

Cechy zabawy dziecka z autyzmem

• preferowanie zabawy w pojedynkę - dziecko nie angażuje się w interakcje z rodzeństwem, rodzicami lub rówieśnikami, nie utrzymuje kontaktu wzrokowego, nie zmienia znacznie mimiki twarzy podczas prób zabawy z innymi osobami, 
• powtarzalne czynności związane z zabawkami, brak eksploracji innych możliwości wykorzystania zabawek, preferowanie tego samego schematu zabawy, unikanie różnorodności, brak tworzenia nowych scenariuszy zabawy,
• silna potrzeba wykonywania czynności w określonej kolejności, 
• nietypowe używanie zabawek utrzymywane przez dłuższy czas. 

Jak bawią się dzieci autystyczne - przykłady

1. zacięte obracanie kołami samochodu przez większość zabawy, bez symulowania scenek jazdy autem po podłodze (pomimo tego, że dziecko widziało, jak robi to dorosły), 
2. wielogodzinne wpatrywanie się w kręcącą się zabawkę; niepokój lub gniew, gdy dorosły zmieni sposób użycia zabawki, np. zmieni sposób poruszania zabawką, włączy melodyjkę lub miganie światełek,
3. uporczywe i powtarzalne układanie klocków w taki sam sposób, np. w jednym rzędzie,
4. wielokrotne budowanie z klocków tej samej struktury (np. wieży), niechęć do budowania innych przedmiotów pomimo wcześniejszej obserwacji tego, jak robi to dorosły, 
5. zabawa lalkami w wielokrotnie powtarzanym scenariuszu, brak ciągu dalszego historii, zaczynanie zabawy od początku i powtarzanie tego samego scenariusza od nowa, 
6. brak symulowania rozmów między dzieckiem a lalkami, brak symulowania rozmów między lalkami, 
7. ubieranie lalek w jeden i ten sam sposób, brak wyobraźni w zakresie wpływu zmienności otoczenia, np. pogody, przywiązanie do jednego rodzaju materiału lub koloru ubrania, 
8. konkretny przedmiot znajduje tylko jedno zastosowanie w zabawie, np. dziecko używa pudełka jako garażu dla samochodów, ale podczas innej zabawy nie użyje tego pudełka jako domu czy pojemnika na akcesoria. 

Zachowania wymagające konsultacji z psychologiem dziecięcym:

• Jeśli dziecko wykazuje silne tendencje do izolacji i braku chęci do zabawy z innymi.

• Gdy dziecko wykazuje nietypowe, powtarzalne zachowania z zabawkami, które uniemożliwiają kreatywną zabawę.

• Kiedy dziecko ma trudności z adaptacją do zmian w zabawie, utrzymując stałe, ograniczające schematy.

Psycholog dziecięcy może pomóc w zrozumieniu i przystosowaniu środowiska do potrzeb dziecka oraz w opracowaniu strategii wspierających twóczą zabawę. Ponadto może zaproponować diagnostykę pod kątem zaburzeń ze spektrum autyzmu, wykorzystując w tym celu wystandaryzowany protokół badania ADOS-2. 

Podejrzewasz, że Twoje dziecko może mieć zaburzenia ze spektrum autyzmu? Umów konsultację z psychologiem dziecięcym

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Rozpoznanie i terapia wybiórczości pokarmowej u dzieci wymaga zrozumienia indywidualnych preferencji i potrzeb dziecka oraz wsparcia ze strony specjalistów.  Jeżeli Twoje dziecko kolejny raz odmawia jedzenia i obawiasz się, że może mieć to negatywne konsekwencje dla jego zdrowia, zachęcamy do konsultacji z psychologiem dziecięcym i dietetykiem. 

Gdy Twoje dziecko nie chce próbować nowych potraw - umów konsultację z psychologiem dziecięcym

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Objawy wybiórczości pokarmowej u dzieci

• Dziecko może odmawiać próbowania nowych pokarmów, ograniczając swoją dietę do kilku ulubionych dań lub gotowych produktów, np. paluszków, krakersów. 
• Dziecko może mieć bardzo silne preferencje co do smaku określonych potraw (słone, słodkie), pozostałe produkty wydają mu się mdłe, niesmaczne.
• Bardzo często dzieci z wybiórczością pokarmową nie lubią jeść owoców i warzyw, mogą usuwać je z kanapki, wyławiać z zupy itd. 
• Czasami znaczenie może mieć negatywna sensoryka pokarmów, np. odrzucenie jedzenia ze względu na zapach, kolor czy wygląd, sposób ułożenia na talerzu. 
• Niektóre dzieci mogą unikać pokarmów o określonej teksturze lub konsystencji, na przykład pokarmów zbyt twardych lub kleistych.

Wybiórczość pokarmowa u dzieci z autyzmem

Przyczyny odmowy jedzenia określonych pokarmów wynikają zw specyficznych cech neurologicznych i sensorycznych dzieci z autyzmem. Zrozumienie tych czynników pomaga w zaplanowaniu terapii psychologicznej, co jest kluczowe w poprawie stosunku dziecka do jedzenia. Do głównych przyczyn niechęci do nowych posiłków należą:

1. Nadwrażliwość sensoryczna. Dzieci z autyzmem mogą reagować nadmiernie na bodźce związane z pokarmami, takie jak: intensywny smak, zapach, kolor czy konsystencja. Towarzyszą temu zaburzenia w przetwarzaniu bodźców sensorycznych, co prowadzi do trudności z oceną i akceptacją różnorodnych cech pokarmów.
2. Lęk związany z nowością. Nowe potrawy mogą wywoływać lęk u dzieci ze spektrum autyzmu ze względu na aspekt nieprzewidywalności. Dzieci autystyczne częściej oczekują stałości i rutyny w codziennym życiu. Wprowadzenie nowych pokarmów może być dla nich trudne, ponieważ stanowi to zaburzenie harmonii znanego im środowiska.

Negatywne konsekwencje wybiórczości pokarmowej

• Zubożona dieta prowadzi do niedoborów składników odżywczych, witamin i minerałów, co może negatywnie wpłynąć na wzrost, rozwój i ogólny stan zdrowia dziecka. Skutkami niedożywienia mogą być np. niedowaga, niedokrwistość czy osłabienie układu odpornościowego i związana z tym zwiększona podatność na infekcje. 
• Niechęć do jedzenia nowych potraw i produktów generuje stres nie tylko u dziecka odczuwającego presję, ale także u rodziców, którzy bezskutecznie starają się zróżnicować dietę malucha. Atmosfera podczas posiłków staje się nerwowa, co jeszcze bardziej zniechęca dziecko do jedzenia innych potraw, niż preferowane. 
• Podczas posiłków w przedszkolu lub szkole dziecko staje się wyobcowane z powodu swoich ograniczeń żywieniowych, co może prowadzić do problemów emocjonalnych i zwiększenia ryzyka izolacji społecznej. 
• Wyzwaniem dla rodziców lub opiekunów stają się odwiedziny u rodziny, wycieczki szkolne czy wyjazd wakacyjny z pobytem w hotelu. 

Zaburzenia odżywiania u dzieci, konsultacja psychologiczna - pierwsza wizyta

Pierwsza wizyta odbywa się bez dziecka. Rodzice opisują nawyki żywieniowe dziecka oraz problemy, jakie napotykają podczas proponowania innego jedzenia niż dotychczas poznane. 

Terapia wybiórczości pokarmowej

Terapia psychologiczna wybiórczości pokarmowej u dzieci może obejmować kilka różnych podejść, zależnie od indywidualnych potrzeb i sytuacji rodzinnej konkretnego dziecka.

• Pomaganie dziecku w identyfikacji przekonań związanych z jedzeniem oraz zmiana negatywnych myśli na bardziej pozytywne.
• Ułatwienie zrozumienia korzyści zdrowego odżywiania i wpływu różnorodności diety na zdrowie.
• Wspieranie rodziców w tworzeniu pozytywnego środowiska podczas posiłków i unikanie generowania sytuacji stresowych związanych z jedzeniem.
• Terapia zajęciowa umożliwiająca oswojenie się dziecka z nowymi konsystencjami, smakami i zapachami produktów spożywczych i potraw. 
• Umożliwienie dziecku interakcji w formie konkursu lub wyzwania w rodzinie lub grupie rówieśniczej, co może pomóc w redukcji lęku związanego z jedzeniem w towarzystwie innych osób. 

Terapia jest najczęściej wysoko spersonalizowana - uwzględnia indywidualne preferencje i potrzeby dziecka oraz pracę z całą rodziną, aby stworzyć środowisko wspierające pozytywne zmiany w nawykach żywieniowych. 

Przywróć zdrowe podejście dziecka do żywienia - umów wizytę u psychologa dziecięcego

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Mutyzm wybiórczy (inaczej mutyzm selektywny) to zaburzenie lękowe, które objawia się tym, że dziecko nie rozmawia z określonymi osobami w danym otoczeniu (np. przedszkolu), podczas gdy w innych sytuacjach może normalnie się komunikować. Najczęściej dziecko bez przeszkód mówi w domu, natomiast zamyka się na komunikację w miejscach publicznych. Konsekwentne milczenie nie wynika z braku znajomości języka, zaburzeń słuchu czy deficytów neurologicznych. W terapii mutyzmu wybiórczego ważne jest indywidualne podejście uwzględniające specyficzne potrzeby dziecka i jego otoczenia.

Mutyzm wybiórczy - diagnoza i terapia - umów wizytę u psychologa dziecięcego

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę

 

Objawy mutyzmu wybiórczego - jak zachowuje się dziecko?

Dzieci z tym zaburzeniem mogą swobodnie rozmawiać w domu lub w znanym sobie środowisku, ale nie są zdolne do werbalnego komunikowania się w obecności osób, których nie znają dobrze. Dzieci z mutyzmem wybiórczym często porozumiewają się z rodzicem szeptem lub mówią bardzo cicho, aby inna osoba ich nie usłyszała. Ponadto dziecko może całkowicie przestać mówić, gdy nie czuje się bezpiecznie, tj. w stresujących dla niego sytuacjach lub w miejscach publicznych. Dodatkowo dzieci z mutyzmem wybiórczym mogą wykazywać inne zachowania towarzyszące, np. unikanie kontaktu wzrokowego, wycofanie, niechęć do chodzenia do przedszkola czy szkoły. W efekcie dziecko jest skłonne mówić jedynie do wybranych osób, co istotnie ogranicza jego rozwój społeczny oraz utrudnia osiąganie sukcesów edukacyjnych. 

Czy mutyzm wybiórczy jest zawsze powiązany z nieśmiałością dziecka?

Mutyzm wybiórczy i nieśmiałość mogą oczywiście współistnieć u niektórych dzieci. Należy jednak zaznaczyć, że choć oba zjawiska mogą się czasami pokrywać, są to dwa różne kategorie zachowań. Nieśmiałe dzieci mogą odczuwać lęk w nowych sytuacjach czy w obecności nieznanych osób, ale w większości przypadków są w stanie komunikować się werbalnie, poprzez proste zdania czy powiedzenie "tak" / "nie". Z kolei nie każde dziecko z mutyzmem musi być nieśmiałe. W pewnych sytuacjach dziecko z mutyzmem może być roześmiane i radosne, a nawet może wykazywać inicjatywę w podejmowaniu zabawy. Jednocześnie mówienie stanowi dla niego tak duży stres, że woli milczeć i komunikować się z innymi za pomocą gestów. 

W jakim wieku najczęściej rozwija się mutyzm wybiórczy?

Milczenie i niechęć do mówienia najczęściej rozwija się u dzieci wieku 3-6 lat, kiedy stawiane są przed nim nowe wyzwania związane z edukacją i koniecznością komunikacji w większej grupie (przedszkole, szkoła). 

Czy mutyzm wybiórczy jest przejściowy i dziecko samo z niego wyrośnie?

Niektóre dzieci po kilku miesiącach czy latach milczenia w określonych sytuacjach stopniowo odzyskują chęć do komunikacji. Jednakże, u innych dzieci mutyzm wybiórczy może się pogłębiać, szczególnie jeśli nie otrzymają odpowiedniej pomocy. Bez interwencji i wsparcia, mutyzm może się utrwalać i nie przeminąć samoistnie wraz z wiekiem. Im wcześniej rozpocznie się terapię, tym większe szanse na szybkie wycofanie tego zaburzenia - mutyzm jest najbardziej podatny na terapię w początkowym stadium.

Czy można wyręczać dziecko w odpowiadaniu na pytania?

Ważne jest zachowanie odpowiedniego balansu pomiędzy wspieraniem dziecka a zachowaniem odpowiednich oczekiwań. Nie należy wymagać natychmiastowej reakcji po zadaniu pytania - jeśli to możliwe, można zapewnić dziecku więcej czasu na odpowiedź. Warto zachęcać dziecko do jakiejkolwiek próby komunikacji werbalnej w trudnych sytuacjach. Nawet małe sukcesy (np. odpowiedzenie na "dzień dobry") powinny być doceniane i wspierane. Wyręczanie dziecka z mutyzmem we wszystkich odpowiedziach może utrwalić problem. Ważne jest zachowanie cierpliwości i zrozumienia, aby pomóc dziecku stopniowo odzyskać chęć do swobodnej rozmowy. 

Przyczyny mutyzmu wybiórczego

Przyczyny mutyzmu wybiórczego są najczęściej złożone i różnią się między konkretnymi dziećmi. Istnieje kilka potencjalnych czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju tego zaburzenia:

1. Dzieci doświadczają nieproporcjonalnie wysokiego poziomu lęku w sytuacjach społecznych, który może wynikać z przeżycia stresujących, traumatycznych wydarzeń (np. zawstydzenie, ignorowanie, faworyzowanie innych dzieci). 
2. Niektóre dzieci mogą mieć wrodzone cechy osobowości zwiększające wrażliwość na bodźce społeczne. Milczenie stanowi często wyraz zamknięcia emocjonalnego oraz niechęci do zmian. 
3. Wybrane badania sugerują związek między mutyzmem wybiórczym a czynnikami rodzinno-środowiskowymi, takimi jak: negatywne emocje w rodzinie, przerywanie dziecku podczas rozmowy, trzymanie dziecka "pod kloszem", niski poziom wsparcia społecznego.
4. Istnieje możliwość, że mutyzm wybiórczy może mieć podłoże genetyczne. 
5. Mutyzm wybiórczy często bywa powiązany z innymi zaburzeniami lękowymi.

Mutyzm wybiórczy - jak pomaga psycholog dziecięcy?

Psycholog dziecięcy ma za zadanie pomóc dziecku w pokonywaniu lęków i trudności z komunikacją. Ponadto tworzy atmosferę zrozumienia i akceptacji, w której dziecko ma szansę swobodnie się wypowiedzieć. 

Co może uwzględniać psychoterapia? 

• gry, zabawy, zadania kreatywne, które pomagają dziecku w spontanicznym wyrażaniu emocji i przełamywaniu bariery komunikacyjnej, 
• pomoc w zrozumieniu myśli, przekonań i wzorców zachowań związanych z lękiem, 
• odgrywanie scenek pozwalających na przeniesienie umiejętności na rzeczywiste sytuacje, 
• kształtowanie umiejętności komunikacji poprzez wyznaczanie małych celów związanych z rozmową na każdy dzień. 

Mutyzm selektywny - umów wizytę u psychologa dziecięcego

Uwaga: pierwsza wizyta odbywa się bez obecności dziecka (rodzic przychodzi sam, aby opisać problem). 

mgr Agata Kwasek - psycholog, seksuolog, psycholog dziecięcy, diagnosta ADOS 2

Wybierz specjalistę