ZADZWOŃ DO NAS - 12 352 25 25

Płaskostopie

Budowa ludzkiej stopy umożliwia pełnienie funkcji amortyzatora, dopasowanie kształtu do nierówności podłoża, a także zapewnienie napędu dzięki efektywnemu wybiciu z palucha. Zachowanie zdrowia stóp, w tym prawidłowo funkcjonujących sklepień, stanowi warunek sprawnego chodu i biegu. W trakcie każdego kroku łuki stopy obniżają się w optymalnym zakresie, a pięta nieznacznie pochyla się do środka. To pochylenie pięty do środka nazywane jest koślawością pięty i powinno być w trakcie chodu minimalne. Lekka koślawość pięty oraz obniżenie się łuków stopy pod obciążeniem masą ciała muszą zaistnieć, by stopa mogła pełnić rolę amortyzatora.

Płaskostopie polega na zbyt dużym w stosunku do normy obniżeniu sklepień stopy. Zaburza to zarówno funkcję amortyzującą jak i napędową stopy. Poza tym, płaskostopie może prowadzić do wtórnych przeciążeń mięśni i stawów oraz powodować ból. Negatywne skutki płaskostopia mogą być znacznie oddalone w czasie, dlatego warto mieć świadomość, jak wcześnie wykryć i leczyć płaskostopie.

Umów wizytę teraz - do lekarza specjalizującego się w leczeniu opadającej stopy w naszym szpitalu

lek. med. Grzegorz Jarosławski - spec. ortopeda


Grzegorz Jarosławski, ortopeda, Kraków

dr hab. n. med. Henryk Liszka - spec. ortopeda


dr hab. n. med. Henryk Liszka - spec. ortopeda, Kraków

lek.med. Konrad Kwolek - spec. ortopeda


lek.med. Konrad Kwolek - spec. ortopeda, Kraków

 

Rodzaje płaskostopia

Wyróżniamy dwa rodzaje płaskostopia: płaskostopie podłużne i poprzeczne. W większości przypadków oba typy płaskostopia występują łącznie, ponieważ zaburzenie biomechaniki sklepienia podłużnego stopy wpływa niekorzystnie na łuk poprzeczny.

Płaskostopie podłużne

Płaskostopie podłużne polega na zapadnięciu się łuku podłużnego widzianego od przyśrodkowej strony stopy. Przestrzeń między sklepieniem stopy a podłożem ulega zmniejszeniu. W zaawansowanym płaskostopiu podłużnym podeszwa stopy przylega całą powierzchnią do podłoża. Płaskostopie podłużne w połączeniu ze zbyt dużą koślawością pięty nazywane jest stopą płasko-koślawą. Obserwuje się wtedy obniżenie łuku podłużnego, a patrząc od tyłu na stopy zauważa się nadmierne pochylenie pięty do środka oraz zbyt duże uwydatnienie kostki przyśrodkowej. Płaskostopie podłużne określane jest również stopą nadpronującą.

Stopa płasko-koślawa stanowi trójpłaszczyznową deformację stopy - ustawienie kości w warunkach płaskostopia zmienia się:

  • głowa kości skokowej nadmiernie zsuwa się dośrodkowo względem koślawo ustawionej pięty,
  • przeciążenie przyśrodkowej kolumny stopy w połączeniu z niewydolnością więzadłową może powodować podwichnięcia w stawach stopy oraz grzbietowe przemieszczenie się pierwszej kości śródstopia (zapadnięcie się podłużnego łuku stopy),
  • odwiedzenie przodostopia.

Powyższe zmiany istotnie zaburzają biomechanikę stopy, prowadząc do przeciążeń stawów i szybszego rozwoju zmian zwyrodnieniowych.

Płaskostopie poprzeczne

Płaskostopie poprzeczne polega zbyt dużym obniżeniu się łuku poprzecznego rozpostartego pomiędzy pierwszą i piątą kością śródstopia. Pierwsza kość śródstopia przemieszcza się dogrzbietowo, wskutek czego przetoczenie stopy zachodzi przez drugą i trzecią kość śródstopia. W efekcie, dochodzi do zwiększonego obciążenia środkowej części przodostopia. Objawami platfusa poprzecznego są bolesne odciski skóry (modzele) na poduszce stopy poniżej palców. Osoba z płaskostopiem poprzecznym ma wrażenie, jakby podczas chodzenia stąpała po kamykach wbijających się w środek przodostopia. Płaskostopiu poprzecznemu bardzo często towarzyszą haluksy (paluchy koślawe) oraz zniekształcenia pozostałych palców (np. palce młotkowate).

Płaskostopie poprzeczne może występować nie tylko u osób z płaskostopiem podłużnym (z towarzyszącym dogrzbietowym przemieszczeniem pierwszej kości śródstopia), ale również u osób ze stopą wydrążoną i z końsko-szpotawym ustawieniem stopy. Stopa końsko-szpotawa jest u dorosłych wyrazem zaburzeń napięcia mięśniowego w kończynach dolnych. Stopy końsko-szpotawe cechuje ograniczona powierzchnia podporu i zmniejszona zdolność do amortyzacji. Ponadto, towarzyszący przykurcz mięśnia trójgłowego łydki powoduje przeciążenie przodostopia, zwiększając ryzyko rozwoju platfusa poprzecznego. Zwiększonemu obciążeniu ulega z reguły piąta kość śródstopia, wskutek czego dochodzi do rozwoju zniekształcenia typu bunionette, a mały palec ulega podwinięciu. Zaburzenie napięcia mięśni palców II-V w stopie końsko-szpotawej powoduje ich szponiaste ustawienie, co pogłębia przeprost w stawach śródstopno-paliczkowych i zwiększa bolesne przyparcie głów kości śródstopia do podłoża. Płaskostopie poprzeczne może występować nie tylko u osób z płaskostopiem podłużnym (z towarzyszącym dogrzbietowym przemieszczeniem pierwszej kości śródstopia), ale również u osób ze stopą wydrążoną i z końsko-szpotawym ustawieniem stopy. Stopa końsko-szpotawa jest u dorosłych wyrazem zaburzeń napięcia mięśniowego w kończynach dolnych. Stopy końsko-szpotawe cechuje ograniczona powierzchnia podporu i zmniejszona zdolność do amortyzacji. Ponadto, towarzyszący przykurcz mięśnia trójgłowego łydki powoduje przeciążenie przodostopia, zwiększając ryzyko rozwoju platfusa poprzecznego. Zwiększonemu obciążeniu ulega z reguły piąta kość śródstopia, wskutek czego dochodzi do rozwoju zniekształcenia typu bunionette, a mały palec ulega podwinięciu. Zaburzenie napięcia mięśni palców II-V w stopie końsko-szpotawej powoduje ich szponiaste ustawienie, co pogłębia przeprost w stawach śródstopno-paliczkowych i zwiększa bolesne przyparcie głów kości śródstopia do podłoża.

Płaskostopie u dzieci

Płaskostopie u małych dzieci, które dopiero zaczynają chodzić, jest pozorne. Przyśrodkowy łuk stopy wypełnia podściółka tłuszczowa, dlatego stopa wygląda na wypłaszczoną. U dzieci w wieku przedszkolnym obecność stóp płasko-koślawych jest najczęściej fizjologiczna i w sposób naturalny wynika z ustawienia bioder - m.in. ze zwiększonej antetorsji szyjki kości udowej. Siły oddziałujące na stopę przedszkolaka podczas chodu powodują zwiększone obciążenie przyśrodkowej części stopy, co przekłada się na koślawe ustawienie tyłostopia oraz niski łuk podłużny. Wraz ze zmniejszaniem się antetorsji szyjki kości udowej biomechanika kończyny dolnej zmienia się, wskutek czego koślawość pięty ulega naturalnemu korygowaniu do wartości 5 stopni. Dopiero w wieku 7-8 lat stopy dziecka posiadają w pełni wykształcone sklepienia, a kształt stopy staje się taki, jak u osoby dorosłej.

Nie oznacza to, że u każdego dziecka stopy z definicji będą rozwijać się prawidłowo. Ryzyko, że płaskostopie nie ulegnie samoistnej korekcji występuje u dzieci z:

  • genetycznie uwarunkowaną uogólnioną wiotkością więzadłową – więzadła są bardziej podatne na rozciąganie, po pewnym czasie mogą stać się nadmiernie wydłużone i niewydolne,
  • przykurczem mięśnia trójgłowego łydki – przykurcz łydki powoduje kompensacyjne koślawe ustawienie pięty,
  • zaburzeniami neurologicznymi – dysbalans napięć mięśniowych zaburza czynną stabilizację łuków stopy.

Ponadto, ortopeda zawsze powinien ocenić stopy dziecka pod kątem wydolności więzadłowej i wykluczyć wady wrodzone (np. koalicję stępu polegającą na zrośnięciu się kości).

Jak zapobiegać płaskostopiu u dzieci?

Aby umożliwić prawidłowy rozwój stóp, należy zapewnić dziecku dużo spontanicznego ruchu, zwłaszcza swobodnego spacerowania. Obciążenie nogi masą ciała przy wyprostowanej sylwetce umożliwia rotację biodra w odpowiednim ustawieniu miednicy, co wywołuje pożądane zmiany w osi biomechanicznej kończyny. Dzięki temu obciążenie stóp zmienia się i dziecko naturalnie wyrasta z koślawości tyłostopi. Chodzenie boso po miękkim i niestabilnym podłożu wzmacnia nie tylko mięśnie stóp, ale również poprawia reakcje równoważne dziecka, co pozytywnie wpływa na wzorzec chodu.

Należy unikać ciągłego przewożenia dziecka w wózku i pozostawiania go w skrępowanej pozycji siedzącej, ponieważ wyhamowuje to naturalne zmiany w ustawieniu bioder oraz pozbawia mięśnie stóp treningu. Warto także zwrócić uwagę na sposób siedzenia dziecka – siad typu „W” (siad między piętami lub siad typu żabka) jest niewskazany dla dzieci z płaskostopiem, ponieważ utrwala niekorzystną nadmierną rotację wewnętrzną bioder i koślawość kolan. Należy pilnować, by siad tego typu nie stawał się u dziecka nawykiem. Preferowaną pozycją siedzącą jest siad na krześle ze stopami opartymi o podłoże lub siad po turecku.

Płaskostopie u dorosłych

Płaskostopie podłużne u osób dorosłych może być konsekwencją braku wyrośnięcia z dziecięcej stopy płasko-koślawej. Ponadto, może mieć postać nabytą wskutek urazu, obciążenia stóp nadmierną masą ciała, powikłań zespołu stopy cukrzycowej, chorób zapalnych układu ruchu atakujących stopy (np. reumatoidalnego zapalenia stawów), chorób nerwowo-mięśniowych, a także osłabienia i zaniku mięśni stopy wskutek długotrwałego braku jej obciążania. Płaskostopie poprzeczne jest najczęściej konsekwencją zaburzeń w obrębie łuku podłużnego stopy, a ponadto deformacji sprzyja chodzenie w nieodpowiednim obuwiu z wąskimi czubkami i na wysokich obcasach.

Typowym mechanizmem nabytego płaskostopia podłużnego u dorosłych jest niewydolność ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego. Mięsień ten pełni funkcję dynamicznego stabilizatora łuku podłużnego stopy, ograniczając koślawienie tyłostopia poprzez pracę ekscentryczną (wydłużając się, hamuje koślawienie pięty). Ponadto, dzięki aktywności mięśnia piszczelowego tylnego, stopa usztywnia się w odpowiednim momencie przed wybiciem z palucha, umożliwiając sprawny chód i bieg. Niewydolność ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego prowadzi do nadmiernego koślawienia pięty i wtórnego zapadnięcia się łuku podłużnego stopy.

Ból w przebiegu płaskostopia

U dorosłych główny problem stanowią skutki związane z zaburzeniem biomechaniki stopy. Podczas chodzenia dochodzi do przeciążeń mięśni, ścięgien i stawów oraz szybszego rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Ból może pojawiać się nie tylko w obrębie stopy, ale również w wyższych piętrach układu ruchu, np. w kolanie czy biodrze. Jest to spowodowane faktem, że złe ustawienie stopy wpływa na ustawienie pozostałych części ciała.

W obrębie stopy objawy bólowe wynikające z płaskostopia najczęściej pojawiają się:

  • na przyśrodkowej części tyłostopia za kostką przyśrodkową - przeciążenie i degeneracja ścięgna lub zapalenie pochewki ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego,
  • pod kostką boczną – konflikt kości strzałkowej z kością piętową,
  • ból śródstopia strony grzbietowej stopy – zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze kości stopy,
  • w obrębie stawu skokowego – koślawość pięty może wtórnie prowadzić do koślawości stawu skokowo-goleniowego i zmian zwyrodnieniowych w jego obrębie,
  • na podeszwie przodostopia pod głowami kości śródstopia.

Płaskostopie podłużne lub poprzeczne zwiększa ryzyko wystąpienia:

  • zapalenia rozcięgna podeszwowego,
  • tendinopatii ścięgna Achillesa,
  • zespołu kanału stępu,
  • neuralgii Baxtera,
  • palucha koślawego (halux valgus),
  • palucha ograniczonego (halux limitus),
  • objawowego płaskostopia poprzecznego (metatarsalgii),
  • nerwiaka Mortona.

Leczenie płaskostopia

Leczenie stopy płasko-koślawej i płaskostopia poprzecznego powinna poprzedzać dokładna diagnostyka ortopedyczna, fizjoterapeutyczna, a w razie konieczności także neurologiczna. Ocenie poddawane są wyniki testów funkcjonalnych, badań obrazowych (np. rtg stóp w obciążeniu masą ciała), badania komputerowego stóp oraz oznaczenia parametrów krwi pod kątem chorób reumatoidalnych.

Leczenie płaskostopia obejmuje:

  • ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy – zapobieganie oraz spowolnienie progresji płaskostopia,
  • rozciąganie mięśni łydki – zapobieganie kompensacyjnej nadpronacji i przeciążenia przodostopia,
  • wkładki ortopedyczne – korekcja płaskostopia lub odciążenie przeciążonych struktur,
  • modyfikacja obuwia (obuwie o podwyższonej tęgości i stabilnej podeszwie) – poprawa komfortu i stabilizacja stawów,
  • leczenie stanów zapalnych stawów stopy – spowolnienie progresji deformacji,
  • skuteczną kontrolę glikemii u chorych zagrożonych stopą cukrzycową – spowolnienie progresji deformacji,
  • operacja płaskostopia – trwała korekcja deformacji.

Najczęściej zadawane pytania o płaskostopie:

Co to jest platfus?

Platfus to inaczej płaskostopie, które polega na nadmiernym obniżeniu się łuku podłużnego i/lub poprzecznego stopy. Widocznym objawem płaskostopia podłużnego jest wypłaszczenie sklepienia od przyśrodkowej strony stopy oraz nadmierne pochylenie pięty do środka (koślawość tyłostopia). Płaskostopiu poprzecznemu towarzyszy tworzenie się bolesnych modzeli i odgniotów na podeszwie z przodu stopy, poszerzenie przodostopia oraz zniekształcenia palców: haluksy, palce młotkowate lub szponiaste.

Jakie są skutki płaskostopia?

W przebiegu płaskostopia stopa traci zdolność do amortyzacji wstrząsów oraz do efektywnego odbicia z palucha. Prowadzi to do przeciążeń mięśni i stawów stopy oraz zaburzeń biomechaniki wyżej położonych części ciała (kolana, biodra, kręgosłupa). Płaskostopiu może towarzyszyć zniekształcenie stopy i palców powodujące trudności w doborze obuwia. Głównym problemem objawowego płaskostopia jest jednak ból uszkodzonych tkanek utrudniający chód i pogarszający jakość życia.

Czy płaskostopie boli?

Fizjologiczne płaskostopie u dzieci oraz łagodne korektywne postaci płaskostopia u dorosłych nie powodują dolegliwości bólowych. Ból wynikający z płaskostopia może pojawić się, gdy osoba z płaskostopiem wyczynowo uprawia sport (np., bieganie), cierpi na nadwagę lub spędza cały dzień w pozycji stojącej. W takich przypadkach może dojść dochodzi do przeciążeń mięśni i stawów, sumowania się mikrourazów i wyzwolenia dolegliwości bólowych. Ból stopy w zaawansowanym i utrwalonym płaskostopiu wynika najczęściej ze zmian zwyrodnieniowych stawów oraz patologicznych naprężeń tkanek miękkich (więzadeł, rozcięgna podeszwowego i ścięgien mięśni).

Rejestracja Wizyty

Spis treści

Kontakt

ul. Dworska 1B, 30-314 Kraków
[email protected]


Szpital Dworska - Kraków

Godziny otwarcia

Poniedziałek:
7:30 - 20:30
Wtorek:
7:30 - 20:30
Sroda:
7:30 - 20:30
Czwartek:
7:30 - 20:30
Piątek:
7:30 - 20:30
Sobota:
7:30 - 14:00
Niedziela:
nieczynne
lokalizacja parkingu

Parking koło Szpitala Dworska - wjazd od ulicy Bułhaka